Branicki Ksawery (1864-1926) - kiedy w 1892 r. odziedziczył Wilanów po swej krewnej Aleksandrze Potockiej (1818-1892) był już znanym kontynuatorem dzieła swego ojca Konstantego (1824-1884), wybitnego ornitologa i mecenasa popularnych wtedy podróży naukowych. Ksawery również finansował wyprawy naukowe, sam zresztą w nich uczestniczył. Zwiedził Afrykę Północną, Azję Mniejszą i Kaukaz. W obawie przed przejęciem zbiorów zoologicznych ojca przez rząd rosyjski, za radą Władysława Taczanowskiego zorganizował w 1887 roku Muzeum Branickich w Warszawie, przy ul. Frascati. Do 1902 finansował eksploracje Jana Kalinowskiego w Korei, do ok. 1905 r. Tomasza Barey’a na Kaukazie i w Ferganie (Uzbekistan), a do ok. 1900 roku badania Michała Jankowskiego w okolicach Władywostoku. Ich zbiory zasiliły Muzeum, które w 1919 r. zostało przejęte przez Państwowe Muzeum Zoologiczne, a w 1952 r. przez Polską Akademię Nauk. Innym zamiłowaniem Ksawerego było bibliofilstwo.
Wzbogacił on znacznie wilanowską bibliotekę, którą jego syn Adam przekazał państwu w wieczysty depozyt (w 1932 roku). Oprócz Wilanowa Ksawery był też właścicielem zamku Montrésor w środkowej Francji. Tam także urządził bogatą bibliotekę, która dziś jest częścią muzeum urządzonego na zamku. Ksawery zmarł i został pochowany w Montrésor.
