Dawne rzemiosła skórzane
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Dawne rzemiosła skórzane Maurycy Horn źródło: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 1972/1
pracownia_fabrykanta_futerałów_XVIIIw..JPG

Rzemiosła skórzane funkcjonujące w dawnej Rzeczypospolitej można podzielić na trzy grupy specjalizacji: rzemiosła zajmujące się pierwotną obróbką skóry; wytwarzające obuwie, odzież i galanterię skórzaną; oraz produkujące uprząż dla koni i osprzęt dla powozów. Do każdej z nich należeli rzemieślnicy o bardzo nieraz wąskich specjalnościach, których nazwy często są dziś zapomniane. Warto je zatem przytoczyć.

Do pierwszej grupy należeli garbarze, którzy dzielili się na czerwonoskórników (czyli garbarzy właściwych, zajmujących się wyprawianiem grubych skór bydlęcych), białoskórników (trudniących się wyprawianiem skór cienkich i futerkowych), zamszowników (wyprawiających irchę i materiał na rękawiczki ze skór jeleni, sarn, kóz i owiec) oraz wytwórców pergaminu (robionego głównie ze skór cielęcych i baranich). Do grupy tej zalicza się też farbiarzy (którzy barwili skóry). Do drugiej grupy należało wielu rozmaitych wytwórców, w tym: szewcy (wytwarzający obuwie), safiannicy i kordybannicy (szyjący obuwie z safianu i kordybanu – materiałów różniących się od siebie delikatnością, miękkością i giętkością, otrzymywanych ze skór kozich krajowych lub zagranicznych), paśnicy (wyrabiający pasy do ubrań), kuśnierze (szyjący odzież futrzaną, np. kożuchy, serdaki, kołnierze, kołpaki, czapki), rękawicznicy (wyrabiający rękawice i rękawiczki), miechownicy i kaletnicy (którzy produkowali sakiewki, woreczki, torby oraz pochwy na noże), a także introligatorzy (którzy używali skór do oprawiania książek). Wśród rzemiosł trzeciej grupy byli reprezentanci takich zawodów, jak: rymarze i siodlarze wytwarzający skórzane elementy oporządzenia jeździeckiego (m.in. uzdy, popręgi, troki, lejce, siodła) oraz olsternicy (produkujący skórzane futerały na muszkiety i pistolety, głównie na potrzeby wojska).

Rzemiosła te zróżnicowane były nie tylko pod względem liczebności reprezentantów, ale również ich zamożności i statusu społecznego. Inaczej rzemiosła te funkcjonowały w małych miastach, inaczej w dużych ośrodkach. W latach 1550-1650 w miastach na ziemiach przemyskiej i sanockiej, czyli na południowo-wschodnich terenach Korony, najbardziej powszechnymi zawodami były: szewstwo (występujące w 39 miastach na 46 ogółem), następnie kuśnierstwo, rymarstwo i siodlarstwo. Znacznie mniej  (po kilku) odnotowano reprezentantów profesji,  których wytwórczość przeznaczona była na potrzeby bogatszych warstw ludności, takich jak: safiannictwo, miechownictwo, czerowonoskórnictwo, paśnictwo i rękawicznictwo. Pozostałe branże rozwijały się najczęściej w jednym lub dwóch miastach. Najwięcej różnych rzemiosł skórzanych działało w Przemyślu (15 z nich), Jarosławiu (10), Krośnie i Przeworsku (po 8). Niektóre specjalności, np. garbarstwo, ograniczone były wyłącznie do dużych centrów, w małych miasteczkach producenci wyrobów skórzanych kupowali wyprawione skóry na targach i jarmarkach bądź sami zajmowali się pierwotną obróbką skóry.

Rzemieślnicy bazowali na skórach kupowanych od miejscowych rzeźników oraz chłopów zajmujących się hodowlą bydła i owiec. Część surowców pochodziła ze wschodnich dzielnic Rzeczypospolitej, z Wołoszczyzny i Rosji. Na ziemiach przemyskiej i sanockiej rzemiosłami skórzanymi trudniła się przede wszystkim ludność o pochodzeniu ukraińskim.  Konkurencyjną działalność prowadzili także Żydzi. W przypadku rzemieślników zrzeszonych w bractwach różne aspekty ich życia i działalności zawodowej regulowały przepisy zawarte w ustawach cechowych. Oprócz nich czynni zawodowo byli również tzw. partacze – wytwórcy nienależący do miejscowych cechów.

Z uwagi na konieczność dostępu do wody oraz uciążliwe zapachy produkcję garbarską lokalizowano przede wszystkim na przedmieściach, nad rzekami. Przy produkcji coraz częściej korzystano z siły mechanicznej, jaką dawały koła młyńskie.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem