Oglądanie dzieł sztuki, a w szczególności obrazów, stanowi wielką przyjemność dla wielu ludzi. Niejednokrotnie spędzają oni długie godziny w muzeum. Wolnym krokiem pokonują piętra i sale wystawowe galerii, co pewien czas zatrzymując się na chwilę przed kolejnymi obrazami. Niektórym z nich poświęcają więcej czasu i uwagi, innym mniej. Co sprawia, że jedne obrazy budzą w nich większe zainteresowanie niż inne? Czemu się tak uważnie przyglądają? Na co patrzą i co widzą na tych połyskujących olejem płótnach?
Tradycyjne odpowiedzi na te pytania odwołują się do kategorii piękna lub do innej wartości artystycznej dzieła, która daje mu prawo do wystawienia w przestrzeni muzealnej. Czy oglądający je ludzie dostrzegają jednak właśnie te wartości, które stały się podstawą ich obecności na muzealnej ścianie? Prawdopodobnie zależy to od wielu różnic indywidualnych w zakresie wykształcenia, wrażliwości estetycznej lub specyficznych zainteresowań. Niezależnie jednak od tego, wszystkich gości muzeum łączy jedno: są biologicznymi organizmami, zdolnymi do widzenia i przetwarzania danych wzrokowych za pomocą wyspecjalizowanych w tym celu narządów, takich jak oczy i mózg. Co więcej, owa neurobiologiczna konstrukcja, która leży u podstaw percepcji wizualnej nie jest tylko własnością miłośników sztuki, ale również jej twórców. Obraz można bowiem porównać do ekranu, na który artysta rzutuje stan swojego umysłu za pomocą farb, zaś odbiorca, ogląda to dzieło, próbując odczytać jego sens. Artysta projektuje na płótno to, co widzi wokół siebie i jak to widzi oraz widzi to, co projektuje. Z kolei odbiorca za pomocą swojego aparatu wzrokowego ogląda to, co i jak widział i przetworzył artysta, a jednocześnie obydwaj podlegają tym samym prawom percepcji wizualnej. Podstawowym narzędziem biologicznym a zarazem umysłowym, które pozwala na tę wymianę oglądów jest zatem widzenie.
Artykuł pochodzi z książki: Edukacja w muzeum rzeczywistym i wirtualnym, red. Dorota Folga-Januszewska, Elżbieta Grygiel, seria „Muzeologia” t. 7, Kraków 2013, TAiWPN UNIVERSITAS przygotowana we współpracy z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Polskim Komitetem Narodowym ICOM/UNESCO
