Polska świadomość narodowa w XVI–XVIII wieku
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Polska świadomość narodowa w XVI–XVIII wieku Janusz Tazbir źródło: "Mówią wieki", nr 11, 1963
44_typy szlacheckie_.jpg

Wiek XVI przyniósł przemiany gospodarczo-polityczne, które sprzyjały powstaniu ogólnonarodowej wspólnoty gospodarczej oraz narastaniu jedności ekonomicznej całego terytorium Rzeczypospolitej. Wśród społeczeństwa utrwalała się świadomość, że kmiecie także wchodzą w skład narodu polskiego. Mieszczanie zaś odgrywali ważną rolę dzięki przedstawicielom wykształconym w Akademii Krakowskiej.

Za bardzo istotną więź spajającą naród uważano język. Poczucie odrębności od innych nacji wywodziło się nie tylko z konfliktów wojennych, ale także z niezrozumiałości mowy. Gdy na tereny Rzeczypospolitej napłynęli cudzoziemcy, pojawiły się liczne antagonizmy. Nie lubiano ani Włochów towarzyszących Bonie Sforzy, ani Francuzów z otoczenia króla Henryka Walezego. Sympatii nie wzbudzali także Węgrzy i Szwedzi po wyborze swych rodaków – Stefana Batorego i Zygmunta Wazy – na tron polski. Z drugiej jednak strony te kontakty polityczno-kulturalne przyczyniły się do pogłębienia polskiej świadomości narodowej oraz poczucia odrębności kulturalnej.

W początkowym okresie rozwoju renesansowej historiografii szacunek dla przodków i ich zasług nie pociągał za sobą bezkrytycznej apologii przeszłości. Oświecenie stało się wielką szkołą patriotyzmu, uczącą przywiązania do narodu i szacunku dla minionych czasów. Wiek XVII wyparł wcześniejsze pojęcie narodu jako jedności etnicznej. Pojawiła się nowa kategoria narodu szlacheckiego, opartego na micie sarmackim. Szlachta w ten sposób wyłączyła ze wspólnoty chłopów i mieszczan. Przedstawiciele tych stanów stali się dodatkiem, nie mającym własnej racji bytu. Sarmatyzm utrzymał swą dominującą pozycję do połowy XVIII wieku.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem