© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Anna Maria Giusti (La Romanina), wirtuoza królowej wdowy

Z przydomka La Romanina, z którego Anna Maria Giusti była znana w świecie opery, można wnosić, że urodziła się ona w Rzymie. Nie wiadomo jednak, ani u kogo uczyła się śpiewu, ani gdzie i w jakiej roli zadebiutowała. Jej sylwetkę artystyczną można dzisiaj odtworzyć przede wszystkim na podstawie pojedynczych informacji z wydawanych współcześnie katalogów poświęconych operowej działalności różnych ośrodków. Wynika z nich, że pierwsze znane występy Anny Marii odbyły się najprawdopodobniej w Neapolu w sezonie 1707-08, gdy śpiewała w kompozycjach Francesca Gaspariniego (La fede tradita e poi vendicata, 1707), Alessandra Scarlattiego (L’humanità nelle fere, overo Il Lucullo, 1708) i wspólnym dziele Gaspariniego i Giuseppe Vignoliego (La regina di Macedonia, 1708). Najprawdopodobniej też w 1708 roku Giusti zadebiutowała w Wenecji w operze Arrenione (tekst przypisywany Francescowi Silvianiemu, a muzyka Giovanniemu Marii Ruggieriemu) w teatrze Sant’Angelo. W trakcie wykonania opery doszło jednak do skandalu z udziałem śpiewaczki, która wdała się w bójkę (ciąganie za włosy) z inną wokalistką Anną Marią Algieri, także rzymianką. Ten niechlubny epizod w znaczący sposób odbił się na jej dalszej karierze w tym teatrze.

W 1711 roku Anna Maria przyjęła propozycję wystąpienia w partii Seleuce w operze Tolomeo et Alessandro Domenica Scarlattiego wystawionej w prywatnym teatrze królowej Marii Kazimiery Sobieskiej w Rzymie. Od tego momentu oficjalnie używała też tytułu wirtuozy królowej wdowy, nawet po śmierci Sobieskiej (virtuosa di camera della fü S. R. M. Regina di Polonia). W Rime di diversi autori per lo nobilissimo dramma del Tolomeo, et Alessandro Reppresentato nel Teatro Domestico della Sacra real Maestà di Maria Casimira Regina di Pollonia, dedicate alla Maestà Sua, czyli zbiorze 18 sonetów skomponowanych przez poetów z rzymskiej Akademii Arkadyjskiej, po wysłuchaniu przez nich opery Tolomeo et Alessandro najwięcej sonetów, bo aż cztery, honorowały właśnie Giusti. W nich porównywano słodycz jej głosu do pieśni słowika, uwodzicielskiej syreny, a nawet łabędzia (ptaka związanego z Apollinem), symbolu piękna i doskonałości, który najpiękniej śpiewał przed śmiercią. Wykonanie wybranych arii przez Annę Marię miało być równie przejmujące.

Można też przypuszczać, że Giusti wzięła udział w wykonaniu drugiej opery zaprezentowanej w Palazzo Zuccari w 1711 roku, tj. w L’Orlando overo la gelosa pazia, najprawdopodobniej w partii Angeliki, rozpoczynając w ten sposób odgrywanie tej roli w innych operowych wersjach historii o Orlandzie, m.in. Orlando furioso Giovanniego Alberta Ristoriego (Wenecja 1713) czy Orlando Antoniego Bioniego (Praga, Kuks 1724). Reinhard Strohm podawał, że Grazio Braccioli zmienił partię Angeliki w swoim libretcie Orlando furioso z oprawą muzyczną Vivaldiego, aby uwydatnić „umiejętności aktorskie wykonawczyni”. Badacz ten dodawał też, że trudno o większy komplement dla artysty, a takim właśnie ukłonem było wprowadzenie zmian w dziele Ariosta.

Chociaż nie posiadamy informacji dotyczących działalności artystki w 1712 roku, możemy przyjąć, że wzięła ona udział także w wystawieniu Tetide in Sciro w teatrze Marii Kazimiery. W latach 1713-1717 jej nazwisko pojawiało się natomiast w produkcjach weneckich, ale także w Vicenzie i w Modenie. Udział Giusti potwierdzony jest w następujących operach:

- Ottone in villa, muz. Antonio Vivaldi, lib. Domenico Lalli (Vicenza 1713),

- La costanza combattuta in amore, muz. Giovanni Porta, lib. przypisywane Francescowi Silvaniemu, (Wenecja 1716),

- L’innocenza riconosciuta, muz. przypisywana Carlowi F. Pollaroli, lib. przypisywane Tomassowi Malipierowi, (Wenecja 1717),

- La caccia in Etolia, (Modena 1716),

- Il vinto trionfale del vincitore, muz. Antonio Vivaldi i inni, lib. Antonio Marchi, (Wenecja 1717).

 Lata 1718-1721 to trzyletnia luka w biografii Anny Marii. Po tym okresie śpiewaczka ponownie występuje w spektaklach operowych w północnych Włoszech. Od 1723 roku Giusti figuruje jako członek trupy operowej Antonia Denzia działającej w Pradze. Najprawdopodobniej impresario ten nawiązał kontakt ze śpiewaczką za pośrednictwem Antonia Vivaldiego, który w okresie działalności Denzia w tym mieście był jego agentem, szukającym nowych wykonawców dla praskiego zespołu. Występy Giusti w Pradze zyskały pochlebną opinię lokalnych arystokratów, o czym świadczy choćby wzmianka o niej w liście hrabiego Franza Antona von Sporcka (właściciela teatru, w którym występowała trupa Denzia) do hrabiego Thürkeima w 1724 roku.

Giusti przybyła do Pragi w 1723 roku, jednak już w roku następnym wyrażała pragnienie powrotu do Włoch. Najprawdopodobniej jednak nie udało jej się otrzymać interesującej propozycji z ojczyzny opery, ponieważ w 1725 znajdujemy ją w zespole teatralnym Antonia Marii Peruzziego we Wrocławiu, gdzie pozostawała do kwietnia 1726 roku.

Ostatnie kreacje operowe Anna Maria Giusti stworzyła w karnawale 1730 roku w Pesaro w dwóch dziełach – Didone abbandonata Tomaso Albinoniego, gdzie figuruje jako virtuosa dell’elettrice di Bavaria, i w Crispo Giovanniego Bononciniego. Bardzo prawdopodobne, że w latach 1726-1730, które ponownie wypełniają domysły i luki w jej biografii, Anna Maria występowała w Wenecji przed elektorową bawarską Teresą Kunegundą Sobieską, córką swojej dawnej rzymskiej mecenaski. Obie panie mogły poznać się jeszcze podczas pierwszego przymusowego pobytu elektorowej w Wenecji (1705-1715), do czego Teresę Kunegundę zmusił wybuch wojny o sukcesję hiszpańską. Możliwe też, że to wtedy poleciła ona Giusti uwadze Marii Kazimiery i Aleksandra Sobieskiego, prowadzących prywatny teatr operowy w Rzymie.

Patrząc z perspektywy czasu na karierę Anny Marii Giusti, widzimy, że była ona najbardziej znaną śpiewaczką Sobieskich, przez większą część swojego artystycznego życia powiązaną z różnymi członkami rodu.