Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie podjęło starania o scalenie historycznej kolekcji dzieł sztuki egipskiej i greckiej, która uległa rozproszeniu w rezultacie II wojny światowej. Otwarcie Gabinetów Starożytności przywraca antycznym dziełom sztuki należne im miejsce w rezydencji królewskiej, która była też domem Stanisława Kostki Potockiego – archeologa, kolekcjonera i badacza dzieł sztuki, a przy tym oświeconego polityka i reformatora edukacji. Udostępnienie własnych zbiorów społeczeństwu w muzeum wilanowskim, otwartym w 1805 roku i dzielenie się wiedzą o kulturze starożytnej jako źródle kultury europejskiej, było z jego strony wyrazem patriotyzmu, co warto podkreślać w przeddzień setnej rocznicy odzyskania niepodległości.
Osiemnastowieczni znawcy sztuki cenili starożytne wazy, powszechnie nazywane etruskimi, które uosabiały mądrość kultury starożytnej, były wyrazem humanistycznych wartości i klasycznej harmonii ówczesnego świata, utożsamianego w oświeceniu ze złotym wiekiem ludzkości. Mistrzowskie i sugestywne zdobienia tych cennych naczyń przemawiały do wyobraźni, oferowały wiedzę łatwiej dostępną niż uczone teksty.
Stanisław Kostka Potocki zaczął kupować wazy podczas swojej podróży do Italii, która trwała od jesieni 1785 do wiosny 1786 roku. Wyjazd wiązał się m.in. z zamiarem skompletowania nowego wyposażenia do pałacowych wnętrz, zwłaszcza do sali bibliotecznej, której wystrój miał świadczyć o ambicjach miłośnika sztuki i jej badacza. Jak pokazują listy pisane z Neapolu do żony Aleksandry, Potocki dał się porwać pasji zbieracza do tego stopnia, że większość środków, którymi dysponował, przeznaczył na zakup starożytnych dzieł sztuki. Opisane w listach perypetie i emocje związane ze zdobywaniem kolejnych okazów, osobisty udział w wykopaliskach archeologicznych i przemyślane komponowanie zbioru – to wszystko potwierdza gust i znawstwo Stanisława Kostki Potockiego, ale też znaczenie zabytków, które rozpaliły wyobraźnię kolekcjonera.
Zdobyte z niemałym wysiłkiem starożytne dzieła sztuki znalazły swoje miejsce w kolekcji rodziny Potockich w Wilanowie, a następnie, od 1805 roku, stały się częścią muzeum otwartego w pałacowych wnętrzach historycznej rezydencji króla Jana III, zwycięzcy, patrona sztuk i nauk. Udostępniona zwiedzającym kolekcja była źródłem wiedzy o sztuce europejskiej i kształtowała wrażliwość estetyczną Polaków, pozbawionych własnego kraju. Kolejne pokolenia właścicieli pałacu dbały o zachowanie jego wyjątkowego charakteru, a wnuk Stanisława Kostki – August Potocki i jego żona Aleksandra w 2. połowie XIX wieku znacząco uzupełnili zbiory starożytności i zadbali o ich szczególną oprawę w stylowo dekorowanym wnętrzu Gabinetu Etruskiego.
Prezentowana obecnie, scalona kolekcja waz starożytnych i zbiorów egipskich pozwala zobaczyć je w takiej formie, jak zaplanował to Stanisław Kostka Potocki; w historycznych wnętrzach pałacu, zabytkowych szafach i odtworzonej dekoracji scenograficznej. Wiedzę o kolekcji i poszczególnych obiektach można znaleźć w katalogu zbiorów opracowanym przez prof. dr. hab. Witolda Dobrowolskiego „Wazy greckie Stanisława Kostki Potockiego” oraz w pracy Aleksandry Majewskiej „Zbiory egipskie w Wilanowie”, wydanych przez Muzeum Pałacu w Wilanowie.
Otwarcie Gabinetów Starożytności powiązane jest z celebrowanymi na całym świecie obchodami 300-lecia urodzin i 250-lecia śmierci Johanna Joachima Winckelmanna. Dzieło niemieckiego uczonego Geschichte der Kunst des Alterthums przetłumaczył i uzupełnił o przykłady Stanisław Kostka Potocki. Tak powstał pierwszy polski podręcznik historii sztuki O sztuce u dawnych, czyli Winkelman polski, wydany w 1815 r.
Gabinety Starożytności z kolekcją sztuki egipskiej i greckiej można zwiedzać na podstawie biletu do pałacu (w czwartki bezpłatnie) od 2 grudnia 2017 r.
Zapraszamy!