Silva Rerum | 31.05.2015 Georg Seger (1629–1678) był jednym z najznamienitszych lekarzy siedemnastowiecznych Prus Królewskich. Urodził się w Norymberdze, ale zanim z niemowlęcia stał się dzieckiem, jego rodzice przenieśli się do Torunia. Studiował przyrodoznawstwo i medycynę w Kopenhadze u Thomasa Bartholina, w Lipsku, Wittenberdze i Altdorfie, natomiast doktorat obronił na Uniwersytecie w Bazylei. Następnie powrócił do rodzinnego miasta, gdzie przez dziesięć lat piastował urząd fizyka miejskiego i wykładowcy w Gimnazjum Akademickim, aby w 1673 roku wyjechać do Gdańska i tam kontynuować karierę nauczycielską i medyczną.
W trakcie swojego niedługiego życia Seger odbywał podróże do Francji, Portugalii i Anglii. Prowadził badania w bibliotekach w Wolfenbuettel i Oxfordzie. Korespondował, przyjaźnił się i wchodził w spory z najznamienitszymi uczonymi z Europy. Dodatkowo pełnił funkcję lekarza osobistego trzech królów polskich – Jana III Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. Kiedy zmarł bezpotomnie, pozostawił po sobie wielką bibliotekę.
Po śmierci właściciela wszystkie książki skatalogowano i wystawiono na aukcji w Gdańsku. W 1679 roku kolekcję kupiła rodzina Bielke i włączyła do swoich zbiorów, przechowywanych obecnie w bibliotece zamku w Skokloster nieopodal Sztokholmu. Szczęśliwym nabywcą Bibliothecae Segeriana został Nils Bielke, spadkobierca Ture Bielkego, przedstawiciel jednego z najważniejszych bibliofilskich rodów szwedzkich.
W bibliotece Segera, jak podaje wykaz aukcyjny z 19 czerwca 1679 roku, znajdowało się 308 książek in folio, 497 in quarto, 634 in octavo oraz 315 in duodecimo et min. Oprócz tego katalog wymieniał liczne księgi współoprawne, w których pojawiały się dwa tytuły lub więcej: 11 in folio, 46 in quatro, 23 in octavo i 18 in duodecimo et min. Oznacza to, że Seger przez całe życie zgromadził ponad dwa tysiące dzieł różnych autorów reprezentujących rozmaite dziedziny wiedzy, począwszy od medycyny i filozofii przyrody, przez literaturę podróżniczą i historyczną, skończywszy na teologii.
Ze względu na wykształcenie Segera w księgozbiorze przeważały dzieła z zakresu filozofii natury wydawane na przestrzeni niemal dwóch stuleci! Były to prace drukowane po łacinie, grecku, niemiecku, polsku, angielsku, włosku i holendersku. Przy czym długą listę, co znamienne, otwierała Biblia, wskazując jednocześnie na formację duchową właściciela księgozbioru.
Wśród wymienionych w spisie książek można było znaleźć takie, które opublikowano w XV stuleciu, między innymi pisma Alberta Wielkiego (Opus de Animalibus, 1477), aforyzmy hipokratejskie (1489) czy oracje Filipa Melanchtona ku chwale fizyki i sztuki leczenia (1498). Na długiej liście znalazły się również renesansowe wydania pomnikowych dzieł antycznej literatury pięknej, historiograficznej i filozoficznej: prace Ksenofonta, Marka Aureliusza, Cycerona, Józefa Flawiusza, Sofoklesa, Homera, Plutarcha, Petroniusza, Euklidesa, Lukrecjusza, Platona, by wymienić zaledwie kilku twórców.
Także książki medyczne, jakie posiadał Seger, reprezentowały wszystkie nurty medycyny. Obok prac klasycznych medyków greckich i rzymskich – Hipokratesa, Galena, Soranusa z Efezu, Celsusa, Oribazjusza, Pliniusza, Dioskurydesa itd. – wymieniano dzieła średniowiecznych twórców arabskich i żydowskich – między innymi Razesa, Awicenny, Aweroessa i Majmonidesa. W księgozbiorze znajdowały się oczywiście także prace medykowi współczesne (i niemal współczesne), m.in. dzieła neohipokratejczyków, alchemików (m.in. Paracelsusa, Glaubera, Bazylego Walentyna, Rulanda), różokrzyżowców (np. Fludda), jatrochemików (np. J.-B. van Helmonta, Boyle’a), jatrofizyków, jatromatematyków, jatroastrologów i przedstawicieli magii naturalnej (np. della Porta). Były wśród nich książki lekarzy, anatomów, chirurgów, farmaceutów i miłośników przyrody; nierzadko przyjaciół albo oponentów właściciela kolekcji.
Znajdowały się tam również prace botaniczne (m.in. Johanna i Caspara Bauhina, pochodzącego z Gdańska Jacoba Breyna czy Duńczyka Ole Worma), metalurgiczne (m.in. Agricoli i Lazariego), kabalistyczne, astronomiczne (m.in. Heweliusza, Galileusza, Kopernika, Keplera), muzyczne (m.in. Kirchner), matematyczne (np. Napiera) i architektoniczne (np. Freyag); dzieła z zakresu sztuki budowania mikroskopów, teleskopów oraz innych instrumentów precyzyjnych; prace o konstruowaniu maszyn, o magnesach oraz meteorach, siedem książek Kartezjusza i co najmniej drugie tyle jego jawnych oponentów, traktaty o czarostwie (w tym słynny Młot na czarownice), potworkach (m.in. sześć kolejnych wydań traktatu Aldrovandiego), skamielinach, owadach i cudach natury. Raz po raz pojawiały się także długie serie ówczesnych czasopism „uczonych”, m.in. „Acta Haffnesia”, „Disputatione Medicae” i „Miscellanea Curiosa”, nie wspominając o słownikach, spisach, indeksach oraz innych siedemnastowiecznych pomocach naukowych.
Zainteresowania Segera nie ograniczały się jednak, jak wspomnieliśmy wcześniej, wyłącznie do antyku i filozofii przyrody. W katalogu aukcyjnym wymieniano dzieła prawnicze, m.in. prace Hugo Grocjusza, akty legislacyjne (dotyczące głównie Cesarstwa Niemieckiego), ordynacje miejskie, traktaty teologiczne oraz rozprawy z dziejów religii i Kościołów chrześcijańskich, prace historyczne poświęcone poszczególnym miastom francuskim, niemieckim i polskim, wspaniałą rozprawę Thomasa Sprata o Towarzystwie Królewskim w Londynie, relacje z podróży do Indii Holenderskich, krajów Dalekiego Wschodu i zimnej Północy... oraz wiele, wiele innych ciekawych publikacji.
Co istotne, w księgozbiorze znalazły się również dzieła polskojęzyczne oraz takie, które wprost nawiązywały do historii Polski i Prus Królewskich, z którymi Seger był silnie związany. I tak, doktor posiadał między innymi Zielnik (1613) Szymona Syreniusza, Satyry polskie (1652) Krzysztofa Opalińskiego i Kancjonał polski Wielkiego Księstwa Litewskiego (1646). Z pewnością czytał także dziełko Wojciecha Tylkowskiego Philisophia Curiosa (1669). Z prac historycznych warto wymienić natomiast wydane drukiem akta odnoszące się do sprawy Jerzego Lubomirskiego (Processus iudiciarius in causa Georgio Lubomirski ex instantia instigatoris Regni et delatione Hieronymi de Magna Skrzynno Dunin ad comitia Regni anni 1664 institutae et ibidem iudicatae ac decisae, Varsoviae 1664), dzieła Kazimierza Zawadzkiego (m.in. druki dotyczące elekcji Korybuta Wiśniowieckiego), Kancelarię polityczną (1665) Macieja Dobrackiego, Vitae Regnum Polonorum (1670) Klemensa Janickiego czy niedatowane Annales Poloniae. Natomiast miłośnicy historii regionalnej znaleźliby w Bibliothecae Segeriana liczne panegriki, kazania i satyry napisane dla lub przez mieszczan toruńskich i gdańskich.
