© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Kolekcja   Kolekcja

Komplet Sztućców

  • Rzemiosło artystyczne
  • Francois Dominique Naudin (1764-1843), Martin Guillaume Biennais (1764-1843)
  • Paryż
  • 1809-1819
  • Srebro złocone, odlewane, cyzelowane i grawerowane
  • noże – 20,5 cm, widelce - 18,5 cm, łyżeczki – 15 cm, szufelki – 23,5 cm
  • noże – Wil.2459/1-72; łyżeczki do herbaty - Wil.2401/1-23; łyżki - Wil.2458/1-72; widelce - Wil.2460/1-72; łyżki do kompotu - Wil.2461/1-6; szufelki - Wil.2462/1-3; łyżka do cukru pudru - Wil.2463

Prezentowany komplet sztućców został wykonany przez dwóch złotników: noże powstały w warsztacie M.G. Biennais’go, natomiast widelce, łyżki oraz sztućce środka stołu - we współpracującym z nim warsztacie artysty złotnika François’a Dominique’a Naudin’a, specjalizującym się w wytwarzaniu sztućców. Komplet był przechowywany w drewnianej kantynie wykonanej przez M.G. Biennais’go. Trzonki sztućców są dekorowane ozdobnym ornamentem oraz herbem Potockich - Pilawą - z napisem obiegającym u dołu tarczę: Scutum Opponebat Scutis. Dekoracja i herby na trzonkach wykonane w dwóch warsztatach są identyczne. Obecnie do kompletu dołączono łyżeczki do herbaty, zamówione przez hetmana Ksawerego Branickiego u F.D. Naudin’a, które stanowiły uzupełnienie serwisu do kawy i herbaty wykonanego przez J.C. Odiota ze złoconego srebra. Oznaczone na rewersie trzonków herbami Korczak i Engelhardt, odbiegają dekoracją od pozostałych nakryć. Do wilanowskiego kredensu zostały włączone w roku 1892 po wprowadzeniu się hr. Branickich.

W XVIII i XIX w. sztućce stały się istotnym elementem srebrnej zastawy stołowej. Z nakryć osobistych, w końcu XVII w. noszonych ze sobą, przekształciły się w niezbędny i powszechny element nakrycia stołu. Zależnie od statusu materialnego używano sztućców żelaznych, cynowych lub srebrnych. Nakrycia ze srebra złoconego zdobiły stoły najbogatszych. W wieku XVIII sztućce przybrały swoje ostateczne formy, praktyczne i funkcjonalne. Okrągły czerpak łyżki wydłużono, nadając mu formę owalną. Niewygodny trzonek w kształcie pręta zastąpiono płaskim, szerokim, ułatwiającym trzymanie. Jego kształt powielono w widelcu. Upowszechniający się od XVI w. widelec dla wygody jedzącego poszerzono o czwarty ząb. Powszechność tego sztućca od końca XVII w. sprawiła, że nóż przestał służyć do przenoszenia odkrojonych porcji do ust. Pomimo to, dla bezpieczeństwa posługujących się nim przy jedzeniu, zaokrąglono jego spiczasty koniec. W wieku XVIII, ze względów estetycznych, do nakładania potraw z półmisków wprowadzono sztućce półmiskowe. Ewolucja sztućca osiągnęła swoje apogeum w wieku XIX. Produkowano modele sztućców o zawężonym przeznaczeniu (do raków, homarów, sardynek, ostryg, arbuzów etc.), doprowadzając niekiedy ich różnorodność do granic absurdu.

Joanna Paprocka-Gajek