© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Liberum veto – Wolne „nie pozwalam”

Liberum veto rozumiano powszechnie jako prawo zrywania obrad sejmu wskutek protestu (veto) jednego posła. Nie musiał on podawać jego powodów. Istnienie prawa dopuszczającego pojedyncze veto wymagało jednomyślności uchwał sejmowych, ponieważ protest w jednej sprawie unieważniał wszystkie postanowienia sejmu. Liberum veto miało swoich przeciwników: Stanisława Leszczyńskiego, Hugona Kołłątaja, Stanisława Staszica. Obowiązywało od 1652 r. (wtedy po raz pierwszy obrady zostały zerwane) do przyjęcia Konstytucji 3 Maja 1791 r.

Przez około 140 lat liberum veto uważano za podstawę złotej wolności (aurea libertas), za gwarancję normy prawnej: Nihil de nobis sine nobis (Nic o nas bez nas), której źródłem były Statuty nieszawskie (1454 r.), zobowiązujące króla m.in. do niewydawania nowych ustaw i niezwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmików.