© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Marcin Kazimierz Kątski h. Brochwicz (1636-1710)

Marcin Kazimierz Kątski h. Brochwicz (1636-1710), generał artylerii koronnej, kasztelan krakowski. Po studiach w Akademii Krakowskiej, w Padwie i we Francji w 1657 r. uczestniczył w wojnie ze Szwedami, w latach 1663-64 jako oberstlejtnant brał udział w wyprawie ukraińskiej. 

W 1665 r. został podpułkownikiem gwardii królewskiej, w 1666 pułkownikiem artylerii koronnej, a w roku następnym jej generałem; jednocześnie sprawował urząd starosty generalnego podolskiego. Odznaczył się w kampanii podhajeckiej 1667 r. Podczas sejmu elekcyjnego 1669 r. w niejasnych okolicznościach zabił starostę krośnieńskiego Karola Fredrę, za co został skazany na 6 miesięcy wieży i główszczyznę w wysokości 3000 grzywien; stracił również piastowane dotychczas urzędy, które odzyskał już w czasie sejmu koronacyjnego Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W latach 1671-76 walczył z Kozakami i Tatarami (m.in. pod pod Kalnikiem, Ładyżynem, Batohem, Komarnem, Barem, Chocimiem i Żurawnem).

W czasie bitwy wiedeńskiej 12 IX 1683 r. dowodził polską artylerią, następnie odznaczył się w bitwach pod Parkanami i Granem. Z kampanii tej pozostawił relację pt. Dyaryusz wyjazdu z Krakowa pod Wiedeń Jana III roku 1683 (najnowsze wydanie Lublin 2003). W latach 1685 i 1686 uczestniczył w wyprawach mołdawskich, w 1687 r. bezskutecznie blokował Kamieniec Podolski, brał udział w wyprawach na Mołdawię i Bukowinę w latach 1688 i 1691. W 1692 r. wybudował nad Dniestrem twierdzę zwaną Okopami Świętej Trójcy, skierowaną przeciw załodze Kamieńca. W czasie bezkrólewia po śmierci Sobieskiego popierał kandydaturę ks. Conti, ale po jego klęsce pogodził się ze zwycięskim Augustem II i w 1699 r. stanął na czele komisji, powołanej dla odebrania Kamieńca z rąk tureckich; według niepotwierdzonej legendy zapobiegł wysadzeniu zamku w powietrze, w ostatniej chwili gasząc podłożony przez tureckiego baszę lont. W czasie wojny północnej popierał Augusta II, walcząc w 1702 r. pod Kliszowem; w 1706 r. został kasztelanem krakowskim. Zmarł w styczniu 1710 r. Jest bohaterem powieści Bohdana Królikowskiego Generała artylerii koronnej żywot własny (Warszawa 1979).