© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Narodziny grosza

Grosze praskie

Rozwój gospodarczy Europy spowodował konieczność zastąpienia brakteatów „grubą” monetą srebrną. Chętnie naśladowanym wzorcem były grosze turońskie. Posłużyły one jako wzór dla władcy Czech Wacława II, który z końcem XIII stulecia rozpoczął emisję groszy praskich. Ich produkcja była możliwa dzięki odkryciu bogatych złóż srebra w Kutnej Horze, gdzie zresztą produkowano te pięknie zaprojektowane monety. Królowie Czech bili je do 1547 roku, systematycznie obniżając ich stopę menniczą. Produkowane w wielkich ilościach grosze praskie opanowały rynek pieniężny Europy Środkowo-Wschodniej i przynosiły jednocześnie duże dochody emitentom, bowiem ich wartość była wyższa niż koszty produkcji. Z grzywny praskiej miano wybijać 64 monety, każda o ciężarze 3,68 g, w rzeczywistości były one jednak nieco lżejsze. W Polsce grosze praskie stały się oficjalną monetą po objęciu tronu krakowskiego przez Wacława II. Po jego śmierci, przez dwa stulecia, utrzymały swój charakter dominującej monety.

Grosz krakowski

O Kazimierzu Wielkim, nie bez słuszności, powiada się, że zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Konsolidował swoje państwo i wzmacniał jego potencjał gospodarczy i ekonomiczny. Kierując się maksymą „Jeden władca, jedno królestwo, jedna moneta”, starał się wprowadzić w swym królestwie jeden system monetarny. W 1367 roku wypuścił „grubą” monetę – grosz krakowski. Kształt pieniądza ostatniego Piasta, wyraźnie nawiązywał do czeskiego wzorca. Na awersie została zachowana korona i podwójny otok, a na rewersie piastowski orzeł zastąpił lwa.

Monety krakowskie nie przynosiły monarsze dochodu, a jedynie straty. Spowodowane to było brakiem złóż kruszcu w Polsce, koniecznością sprowadzania srebra z zagranicy lub przebijania groszy praskich. Tak czy inaczej król zaniechał nieopłacalnej produkcji, a będące w obiegu grosze krakowskie zostały z czasem wyłapane i przebite na bardziej dochodowe kwartniki.

Kwartniki czyli półgrosze

Nie grosze więc, ale kwartniki były podstawową monetą Kazimierza Wielkiego. Cztery takie monety posiadały wartość 1 skojca, stąd jedna moneta określana była mianem kwartnika lub półgrosza, ponieważ dwa kwartniki stanowiły równowartość grosza. Półki, bo i tak je zwano, na długi czas stały się najbardziej popularnymi polskimi monetami.

Królewski pieniądz dla Rusi

Przyłączenie Rusi Czerwonej przez Kazimierza Wielkiego zaowocowało wybiciem pieniądza dla tej prowincji królestwa. Monety z wyobrażeniem Lwa wybijane będą także przez następców Kazimierza Wielkiego – Ludwika Węgierskiego czy Władysława Jagiełłę. Na uwagę zasługują jeszcze inne monety ruskie Kazimierza Wielkiego – puły, które są pierwszymi polskimi monetami miedzianymi.