© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Pastorius Joachim (1611-1681)

Pastorius Joachim (1611-1681), historyk. Urodzony na Śląsku jako syn pastora luterańskiego Hirtena, pod koniec l. trzydziestych XVII w. zaczął używać nazwiska Pastorius, utworzonego od łacińskiego tłumaczenia nazwiska niemieckiego (der Hirte – pastor, pastoris – pasterz). Na początku l. trzydziestych pod wpływem wybitnego działacza różnowierczego Marcina Ruara przyjął wyznanie socyniańskie, w r. 1632 odbył ze swoim mistrzem podróż z Gdańska do Holandii, Francji i Anglii. Po powrocie związał się ze zborem braci polskich, w r. 1633 odwiedził Raków. W r. 1635 ponownie wyruszył do Niderlandów, tym razem jako guwerner Piotra Sieniuty, w r. 1636 zaczął studia teologiczne na uniwersytecie w Lejdzie jako „Joachim Hirthenius Polonus”, studiował następnie prawo w Orleanie i w Paryżu. Wróciwszy do Lejdy zajął się studiami medycznymi, a nawet uzyskał doktorat (1641). Tam też opublikował „Florus Polonicus” – kompendium historii Polski do r. 1572, na podstawie dzieł Marcina Kromera. Po podróżach osiadł na Wołyniu w dobrach swego podopiecznego, stopniowo dystansował się od zboru socyniańskiego. Utrzymywał dobre stosunki z biskupem warmińskim Wacławem Leszczyńskim, dzięki któremu został przedstawiony królowi Janowi Kazimierzowi. W l. 1649 i 1650 wydał po łacinie i po polsku relację o wyprawie zborowskiej. Uczestniczył w uroczystościach z okazji ślubu króla z Ludwiką Marią w Krakowie (1649), otrzymał od niego tytuł historiografa i lekarza królewskiego. Zrazu profesor, następnie rektor Gimnazjum w Elblągu (1652), publikował liczne dzieła z zakresu pedagogiki i historii, m.in. historię wojen kozackich, a także utwory poetyckie. W r. 1655 przeniósł się do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku na stanowisko profesora historii. Na polecenie Jana Kazimierza wszedł w skład poselstwa polskiego do Sztokholmu na rozmowy z Karolem Gustawem (lipiec 1655), w r. 1657 brał udział w rokowaniach z elektorem brandenburskim. W r. 1660 jako komisarz uczestniczył w rokowaniach pokojowych w Oliwie. Pilnie spisywał przebieg rozmów i zbierał akta urzędowe, materiały te wydane jako „Acta pacis Olivensis” (wyd. 1763-6) są ważnym źródłem historycznym do tego okresu. Nobilitowany w r. 1660 przez cesarza Leopolda I, w r. 1662 uzyskał polski indygenat za zasługi w działalności publicznej i naukowej, dostał też dożywotnią pensję. Zapewne na przełomie 1669/70 przeszedł na katolicyzm, później także jego żona i dzieci. Po śmierci żony Pastorius przyjął święcenia kapłańskie w r. 1675, szybko postępował w godnościach duchownych. Poważany przez króla Jana III, uzyskał dzięki niemu kanonię warmińską (1680). Napisał najnowszą historię Polski (Historiae Polonie pars prior, wyd. 1680, druga część wydana już pośmiertnie). Zmarł we Fromborku, pochowano go w tamtejszej katedrze.