© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   14.04.2011

Pierwszy Statut Litewski (1529)

Sejm w Wilnie w 1529 roku przyjął kodyfikację zwaną Pierwszym Statutem Litewskim lub też Kodeksem Gasztołda. Składał się on z 282 artykułów podzielonych na 13 rozdziałów. Opisano w nim prawo publicznoprawne, prawo karne, cywilne. Szczególnie precyzyjne było unormowanie prawa procesowego. Proces karny oparty został o zasadę jawności postępowania i równości stron procesowych. Wprowadzono również znaną współcześnie instytucję przedawnienia.

Pierwszy Statut odzwierciedlał aktualny stan wiedzy prawniczej. Opierał się więc na litewskim i ruskim prawie zwyczajowym, na prawie stanowionym (przywileje książęce, konstytucje sejmu), Sudiebniku Kazimierza Jagiellończyka, Ruskiej Prawdzie. Nie brak w statucie także wzorców koronnych, a także pochodzących z prawa rzymskiego.

Ten zredagowany po rusku kodeks z czasem został przetłumaczony na łacinę i polski. Potwierdzał ograniczenia władzy książęcej i rozciągał dotychczasowe przywileje na teren całego państwa, a także prawa szlachty litewskiej, w tym nietykalności osobistej szlachty.