© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w latach 2014–2016 realizowało projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) 2009–2014.

Jego tematyka i program wynikały z potrzeby znalezienia odpowiedzi na pytania: jaki jest obecny stan środowiska, jakie są główne kierunki zmian postępujących w najbliższym otoczeniu muzeum, jak można tym niekorzystnym zmianom (budowy licznych galerii handlowych, obwodnica miasta) przeciwdziałać i w jakiej perspektywie należy podejmować zdecydowane kroki zabezpieczające otoczenie historycznej rezydencji królewskiej i jej środowiska. Jednocześnie projekt ten był immanentnym elementem działań informacyjno-promocyjnych muzeum.

Strategia operatora środków z MF EOG, czyli Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), opierająca się na skutecznym i efektywnym wspieraniu wszelkich działań na rzecz środowiska ze szczególnym uwzględnieniem absorpcji środków zagranicznych, dała muzeum szansę realizacji tego unikalnego zadania.

Zawarta w tytule „edukacja społeczna” tworzyła nowy model współdziałania muzealników, miłośników przyrody, naukowców, społeczników i mieszkańców okolic, włączając do aktywności zróżnicowane wiekiem i charakterem grupy społeczne, zachęcając wszystkich do poszerzania wiedzy i budowania społeczności współodpowiedzialnej za miejsce, w którym żyje, i jego otoczenie.

Istotnymi celami projektu – poza podsumowaniem wiadomości o środowisku otaczającym pałac i ogrody – były zbudowanie bazy wiedzy o wybranych ekosystemach w granicach historycznej rezydencji wilanowskiej, ocena ich różnorodności biologicznej oraz stworzenie katalogu zagrożeń środowiskowych, które wynikają z dynamicznego rozwoju miasta i narastającej presji urbanizacyjnej. Rozwój stolicy i jej południowej części, zwanej Nowym Wilanowem, ujawnił problemy niepełnej infrastruktury, a także zanieczyszczenie wód powierzchniowych, głównie Potoku Służewieckiego, wzrost emisji spalin czy wszechogarniający hałas i skażenie światłem w rejonach dawnych wiejskich rozłogów o stosunkowo bogatym życiu biologicznym. Na te zmiany, wynikające z bezpośredniej aktywności miejskiej człowieka, nakładały się także inne zjawiska o skali powszechnej, takie jak: globalne ocieplenie powodujące zmiany klimatu, wzrost stężenia gazów cieplarnianych, radykalne zjawiska atmosferyczne czy gwałtownie wzrastające zapylenie powietrza.

Badania objęły diagnostykę środowiska w trzech głównych obszarach: wody, powietrza oraz lądu, i skupiły się na opisach różnych parametrów związanych z ekosystemami: biologicznych, chemicznych i fizycznych. W trakcie realizacji projektu stworzyliśmy bazy wiedzy o stanie środowiska, zadbaliśmy także o przekazanie pozyskanej wiedzy i doświadczeń pro publico bono, ważnym celem naszego projektu było bowiem podniesienie świadomości społecznej na temat zagrożeń, które zidentyfikowali naukowcy i eksperci.

Edukacja społeczna była równie istotną wartością projektu, gdyż osiągnięte wyniki, powstałe opracowania i ekspertyzy były od razu przekazywane odbiorcom w trakcie seminariów, debat publicznych i konferencji naukowych, w formie publikacji na stronach internetowych, a także podczas spotkań rodzinnych, lekcji muzealnych i spacerów tematycznych na terenie historycznej rezydencji wilanowskiej.

Wskaźnikiem sukcesu projektu – zgodnie z definicją ustaloną przez operatora środków NFOŚiGW – miała być liczba uczestników wszelkich działań związanych z edukacją i promocją ochrony różnorodności biologicznej w muzeum i jego otoczeniu. Założony wstępnie wskaźnik został znacznie przekroczony, osiągając wartość końcową aż siedmiokrotnie wyższą niż planowana! Mieliśmy zatem szansę przekazać wiedzę zdobytą w projekcie ponad 600 tys. osób zwiedzających muzeum i aktywnie biorących udział w różnorodnych spotkaniach na jego terenie oraz korzystających z wiedzy udostępnionej w przestrzeni wirtualnej, na stronach WWW czy mediach społecznościowych (Facebook).

Uzyskany efekt społeczny świadczy o dużym zapotrzebowaniu na tego rodzaju wiedzę, przekazywaną w trakcie ciekawego i adekwatnie przygotowanego programu edukacyjnego, dostosowanego do wymagań różnych grup odbiorców, a także na ewidentny wzrost świadomości społecznej na temat różnorodności biologicznej i ekologii, zmian klimatycznych i wartości ekonomicznej ekosystemów.

Kształtowaniu postaw ekologicznych służyła edukacja o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu zasobów przyrodniczych. W projekcie stworzone zostało o 30 proc. więcej „narzędzi edukacyjnych”, niż pierwotnie zakładano. Połączenie tradycyjnych metod edukacji i bezpośredniego kontaktu z odwiedzającymi muzeum z nowoczesnymi metodami przekazu wiedzy – takimi jak np. QR kody czy aplikacja mobilna – uatrakcyjniało wizyty z parkach i ogrodach, zapewniało gościom muzeum dostęp do cennych zasobów informacji.

Zanotowaliśmy ponad pół miliona odsłon informacji publikowanych na Facebooku, a stronę internetową projektu odwiedziło 3,5 tys. osób. Prawie 30 tys. osób miało okazję zapoznać się z drukowanymi materiałami w postaci książeczek, przewodników lub broszur, niemal 15 tys. gości odwiedziło stoiska projektowe w czasie Dni Wilanowa czy Nocy Muzeów, ponad 12 tys. uczestniczyło w różnych spotkaniach, debatach, warsztatach i konferencjach, a niemal 10 tys. w konkursie internetowym.

Muzeum jako instytucja kultury otrzymało zatem niebywałą szansę, aby na podstawie wyraźnego zapotrzebowania społecznego, a także oczywistego celu wynikającego z konieczności ochrony rezydencji wilanowskiej przed narastającą presją urbanizacyjną prowadzić niemal trzyletni program aktywizacji gości i budowania poczucia wspólnej odpowiedzialności społeczności – lokalnej i nie tylko – za powierzone opiece muzeum dobra kultury i natury.

Mamy nadzieję, że rzetelna wiedza, na podstawie której 24-osobowy zespół pracowników muzeum realizował zadania we współpracy z zewnętrznymi partnerami w ramach trzyletniego projektu, a także efekty działań edukacyjnych i promocyjnych pomogą nie tylko społeczności lokalnej, ale także urbanistom i pracownikom innych muzeów zarządzających zespołami parkowo-pałacowymi w trafnym rozpoznaniu i zrozumieniu charakteru zmian środowiskowych, z którymi jesteśmy dziś konfrontowani. Z przyjemnością także będziemy dzielić się kolejnymi doświadczeniami i rezultatami swoich prac stanowiącymi kontynuację wysiłków i starań rozpoczętych w tym projekcie.

Realizacja tego projektu nie byłaby możliwa bez środków pozyskanych z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przygotowującego je do wykorzystania na terenie Polski. To możliwość skorzystania z takiej formy wsparcia stała się dla muzeum, podobnie jak i dla wielu innych instytucji, źródłem inspiracji, tworzenia i rozwijania ważnych prac badawczych. To dzięki tym funduszom Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie mogło nie tylko aktywnie pracować na rzecz podniesienia świadomości społeczeństwa związanej z ochroną różnorodności biologicznej i ekosystemów, ale także kontynuować współpracę z naukowcami i badaczami i wspólnie z nimi poszukiwać skutecznych rozwiązań. Realizacja tego projektu sprawiła, że muzeum wzmocniło swoją pozycję instytucji świadomie wdrażającej zasady zrównoważonego rozwoju, które są tak istotne we współczesnym świecie.          

eea grants logo     

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. 



WIĘCEJ INFORMACJI:

EEA Grants

Polska strona funduszy EOG