Projekt „Restauracja i zabezpieczenie symbolu polskiego dziedzictwa kulturowego – Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie”, współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest z punktu widzenia wszystkich dotychczas zrealizowanych przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie inwestycji najważniejszym zadaniem rewaloryzacyjnym od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Projekt składa się z następujących zadań:
Prace konserwatorskie oraz dokumentacyjne i zabezpieczające w Galeriach Ogrodowych i Lapidarium na parterze pałacu.
Galerie ogrodowe łączą korpus budynku pałacu z dwoma wieżami, na wzór rozwiązań barokowej architektury włoskiej. Wystrój artystyczny galerii, polichromowane elementy sztukatorskie, a przede wszystkim freski Michała Anioła Palloniego na stropach i ścianach Galerii Północnej stanowią przykład sztuki najwyższej klasy. Z powodu szkodliwych warunków środowiska zewnętrznego, a także w wyniku okresowych zaniedbań rezydencji i wojen ulegały poważnym zniszczeniom i wielokrotnie poddawane były renowacjom. Część z nich nie przetrwała do naszych czasów, ale te, które zachowały się stanowią niezwykłą historyczną pamiątkę mecenatu Jana III, który miał osobisty wpływ na charakter dekoracji swojego pałacu. Są także świadectwem talentu artysty europejskiej miary jakim był Palloni, autor monumentalnych realizacji ściennych w Polsce i na Litwie, a także kunsztu zespołu innych artystów – rzeźbiarzy i sztukatorów, pracujących na zlecenie króla.
Prowadzone od 2005 roku badania dekoracji galerii, m.in. w ramach projektów dofinansowanych z funduszy Unii Europejskiej, miały na celu opracowanie odpowiedniego programu ich zabezpieczenia przed dalszą destrukcją, a także szerszego programu restauracji tego unikatowego zespołu różnorodnych zabytków. Pozyskane informacje pozwalają obecnie na stopniowe rozwijanie rozpoczętych prac. Wskazane jest etapowe działanie – najpierw konserwacja zagrożonych dekoracji, odsłanianie oryginalnych partii i zabezpieczanie ich, potem, w kolejnych etapach prace restauratorskie z jednorodnym odtworzeniem kolorystyki poszczególnych elementów, w projekcie uwzględniającym całość wystroju galerii (wraz z dekoracjami, które w wyniku historycznych zmian w Galerii Południowej znalazły się w Lapidarium).
Etapowość prac w przypadku galerii ma jeszcze jedno ważne uzasadnienie – planowany remont górnych kondygnacji (od 2018 roku) wymaga zabezpieczenia i podstemplowania dekoracji stropów dla uniknięcia lub zminimalizowania ewentualnych skutków drgań.
Rozpoczynający się w 2017 roku projekt obejmuje działania I etapu – konserwację, prace dokumentacyjne i zabezpieczenia dekoracji stropów i faset galerii i Lapidarium. Konserwatorzy mają za zadanie usunąć dawne rekonstrukcje i retusze, które uległy przez lata zmianom, wzmocnić strukturę zabytków i przygotować je do kolejnego etapu – restauracji. Przewidywany program opiera się na badaniach i zrealizowanych w 2015 roku pilotażowych pracach konserwatorskich przy jednym fresku Palloniego z Galerii Południowej oraz otaczającej go dekoracji rzeźbiarsko-sztukatorskiej (w ramach dotacji celowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Zainicjowane działania przyniosły zadowalające efekty i chociaż nie obejmowały końcowego scalenia i odtworzenia kolorystyki zabytków, ich kondycja poprawiła się również od strony wizualnej, co ma znaczenie dla ich odbioru, zwłaszcza w przypadku iluzjonistycznego malowidła. Prace techniczne i zabezpieczające przy kolejnych freskach plafonowych i dekoracjach sztukatorskich będą konsekwentnym i metodycznym działaniem, właściwym dla ich bezpieczeństwa i zgodnym z założeniami sztuki konserwacji.
Modernizacja i przebudowa sal wystawowych galerii ogrodowych na piętrze pałacu.
Prace będą polegały na całkowitej zmianie kształtu i wystroju Galerii Ogrodowych na piętrze pałacu wilanowskiego. Powrócimy do historycznego kształtu wnętrz galerii (istniejącego do czasu modernizacji i przebudowy realizowanej w latach 50-60-tych XX w.). W ramach prac zostanie usunięty obecny dach nad galeriami i zastąpiony nową konstrukcją więźby umożliwiającej powrót do historycznego wyglądu Galerii, przy jednoczesnym zachowaniu wymogów pełnego bezpieczeństwa zarówno pomieszczenia jak też eksponowanych w nim zabytków. Jednocześnie w trakcie prac zostanie nieznacznie obniżona podłoga w obu galeriach, co również przyczyni się do poprawy percepcji przestrzeni objętych pracami. Dla zapewnienia komfortu i bezpieczeństwa zarówno zwiedzających, jak też dzieł eksponowanych w Galeriach, zostanie wykonana całkowicie od nowa infrastruktura klimatyzacji dla obu przestrzeni, oraz systemy bezpieczeństwa.
Konserwatorski remont dachu skrzydła północnego Pałacu w Wilanowie.
Prace będą polegały na wymianie pokrycia dachu na skrzydle północnym pałacu. Obecne, miedziane pokrycie wykonane zostało z dość cienkiej blachy w latach 50-tych XX w. W chwili obecnej konieczna jest wymiana starej, zniszczonej blachy na nową grubszą blachę miedzianą. Jednocześnie w trakcie tych prac zostanie zdemontowany i powtórnie zamontowany system odmrażania rynien. Prace przy dachu są kontynuacją prac rozpoczętych w 2015 r. w ramach poprzedniego programu POIiŚ.
Roboty remontowe i zabezpieczające w budynku Oranżerii.
Oranżeria znajdująca się w ogrodzie wilanowskim została zbudowana w 1749 r. i gruntownie przebudowaną w roku 1811, jako pomieszczenie przeznaczone do przechowywania roślin cytrusowych w porze zimowej. Swoją surową, klasycystyczną formę zawdzięcza ówczesnemu właścicielowi pałacu Stanisławowi Kostce Potockiemu. Obecnie w Oranżerii nie przechowuje się roślin egzotycznych, a budynek jest przeznaczony do organizacji ekspozycji czasowych i różnego rodzaju wydarzeń edukacyjnych i artystycznych. Planowane w ramach projektu roboty remontowe i zabezpieczające w Oranżerii będą polegały na wykonaniu izolacji przeciwwilgociowych i cieplnych fundamentów budynku. Przyczynią się one do poprawy stanu technicznego całości zabytku, w szczególności zlokalizowanej w podziemiach Oranżerii Pracowni Dokumentacji Trójwymiarowej Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
W ramach prac mających na celu wykonanie izolacji przeciwwilgociowej budynku Oranżerii zostaną przebadane archeologicznie te obszary, które związane są z robotami ziemnymi. Badania archeologiczne przy inwestycjach nie są obowiązkiem, ale ich podjęcie stanowi szansę pozwalającą na wzbogacenie wiedzy o naszej przeszłości. Muzeum roztacza opiekę nie tylko nad dziedzictwem bezpośrednio dostępnym oczom zwiedzających, ale także nad zasobami kultury materialnej, wszelkimi przejawami działalności człowieka w przeszłości, które składają się na wilanowskie stanowisko archeologiczne. Działania archeologów pozwalają na wzbogacenie naszej wiedzy o te źródła, które pozostawały dotąd poza naszym zasięgiem, ponadto ich wymiernym efektem jest powiększenie kolekcji wilanowskiej o eksponaty, które niewątpliwie mają bezpośrednio związek z historią miejsca. Teren, na którym w XVIII w. wybudowano reprezentacyjny budynek na drzewka cytrusowe, pozostawał w orbicie działalności człowieka już co najmniej od średniowiecza. Do południowej elewacji Oranżerii przylega obszar, który stanowił cmentarz przykościelny dawnej parafii milanowskiej na długo przed obraniem uroczej podwarszawskiej wioski na prywatną rezydencję króla Jana III. Z zachowanych planów historycznych, weryfikowanych częściowo przez wcześniejsze badania archeologiczne, wiemy, że pierwotnie budynek Oranżerii był znacznie dłuższy. Tegoroczne badania, skoncentrowane wokół dawnej pomarańczarni, skutkować będą rozpoznaniem i zadokumentowaniem struktur, które dotąd pozostawały poza zasięgiem badaczy.
Konserwacja czterech figur Herkulesów wraz z postumentami oraz wykonanie ich kopii.
Cztery barokowe rzeźby Herkulesów wraz z postumentami zostały zaprojektowane i wykonane w latach 1729-1734. Pochodzą one z zespołu rzeźb wykonanych dla dekoracji parku pałacowego w Brzezince. Zostały one przywiezione do Wilanowa na polecenie ówczesnych władz konserwatorskich pomiędzy 1949 a 1951 r. Po konserwacji połączonej z częściową rekonstrukcją brakujących fragmentów, rozstawiono je na górnym i dolnym tarasie Ogrodu Włoskiego a także na nabrzeżu Jeziora Wilanowskiego. Obecny stan zarówno rzeźb jak i postumentów jest niezadowalający, wszystkie wymagają ingerencji konserwatorskiej, m.in.: oczyszczenia powierzchni z nawarstwień atmosferycznych i mikrobiologicznych, dezynfekcji a pozostałe 3 figury Herkulesów, przechowywane w Pawilonie Rzeźby – wymagają podjęcia próby usunięcia nadmiaru użytego podczas poprzednich konserwacji preparatu hydrofobowego, który spowodował wybłyszczenia. Wszystkie obiekty mają stosunkowo niewielkie ubytki formy, które należy uzupełnić. Planowany zakres prac zawiera przeprowadzenie niezbędnych prac konserwatorskich oraz wykonanie ich kopii w piaskowcu maksymalnie zbliżonym do oryginalnego surowca, z którego wykonano rzeźby, na potrzeby ekspozycji w Ogrodzie Wschodnim. Pozwoli to na zaprezentowanie szerokiej publiczności zarówno czterech XVIII – wiecznych rzeźb jak i ich kopii w Ogrodzie wschodnim. Planuje się umieszczenie kopii czterech figur Herkulesów wraz z postumentami na Promenadzie Jeziora Wilanowskiego na miejscu oryginałów, po wcześniejszym ustabilizowaniu podłoża. Tym sposobem zostałaby przywrócona dekoracja rzeźbiarska Promenady na Jeziorem Wilanowskim, zbliżona do koncepcji dekoracji Ogrodów Wilanowskich wg. Gerarda Ciołka.
Trójwymiarowa dokumentacja wybranej kolekcji zbiorów.
Celem zadania jest wykonanie digitalizacji 3D (dokumentacji wieczystej) wybranej kolekcji zbiorów z jakością pozwalającą na prace w zakresie konserwacji i działań edukacyjnych (analizy, prezentacje, druk 3D). Ponadto, prezentacja przetworzonych modeli w internecie lub za pomocą interaktywnych urządzeń mobilnych w Muzeum, pozwoli pokazać szerszej rzeszy zwiedzających zdigitalizowane obiekty muzealne, w tym dekoracje pałacowych wnętrz (Antygabinet Królowej, Gabinet al Fresco) oraz dwanaście rzeźb ceramicznych.
Promocja.
Działania promocyjne mają na celu przekazanie gościom odwiedzającym rezydencję wilanowską pełnej informacji na temat realizowanego projektu, wyjaśnienie jego celu, przebiegu, spodziewanych efektów, a także źródeł finansowania. Projekt, który zakłada liczne – i niezwykle „widoczne” – prace w obrębie pałacu, jak również ogrodów, musi być promowany wielotorowo. Poza wypełnieniem obowiązków beneficjenta, do których należy między innymi umieszczenie tablicy informacyjnej (późnej pamiątkowej) czy prowadzenie specjalnej podstrony internetowej, planowane są dwie konferencje prasowe oraz dwie kampanie reklamowe. Ponadto, na zakończenie projektu zostanie wydany bogato ilustrowany folder podsumowujący efekty zrealizowanych prac. W ramach działań promocyjnych powstaną również dwa filmy – jeden dokumentujący przebieg podjętych działań i ich wyniki, drugi zaś – przybliżający gościom wilanowskiej rezydencji tajemnice i znaczenie bezcennych dzieł sztuki i dekoracji pałacu króla Jana III.
Zarządzanie projektem.
Przygotowanie projektu.
Informujemy o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego przekazywanie informacji o podejrzeniu wystąpienia nieprawidłowości lub nadużycia finansowego. Można to zrobić poprzez specjalny adres e-mail: naduzycia.POIS[at]mr.gov.pl, lub elektroniczny system zgłoszeń za pośrednictwem dedykowanej strony internetowej: http://www.pois.gov.pl/strony/zglaszanie-nieprawidlowosci/.
