Wykorzystując nowe szanse i możliwości wynikające z przystąpienia Polski w roku 2004 do rodziny zjednoczonych państw europejskich, Muzeum Pałac w Wilanowie postanowiło skorzystać ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczonych na wsparcie rozwoju turystyki i kultury (Działanie 1.4). W tym celu muzeum wilanowskie opracowało i złożyło do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego projekt pt.: „Restauracja wnętrz pierwszego w Polsce muzeum sztuki – Muzeum Pałac w Wilanowie”.
Zaplanowane w ramach projektu działania swoim zasięgiem objęły prace badawcze i konserwatorsko – restauratorskie w Pokojach Chińskich i Myśliwskich, sieni i klatce schodowej, Antygabinecie Królowej, Sypialni Królowej, Gabinecie Zwierciadlanym oraz opracowanie wytycznych projektowych dotyczących pomieszczeń na parterze korpusu głównego Pałacu, które zostały poddane restauracji w następnej kolejności.
Drugim elementem projektu była rewitalizacja tych pomieszczeń, których stan techniczny stanowi zagrożenie dla ich historycznego wystroju i znajdujących się w nich zabytków ruchomych. Przeprowadzenie prac w pomieszczeniach objętych projektem było konieczne ze względów budowlanych i konserwatorskich. Projekt zakładał:
1. Wykonanie szczegółowej dokumentacji konserwatorskiej wszystkich pomieszczeń pałacu obejmującej skanowanie 3D, inwentaryzację fotograficzną, rysunkową i opisową, dokumentującą stan obecny i będącą podkładem, na którym będzie można nanosić poznawane w trakcie prac dane. Dodatkowo przeprowadzone zostaną szczegółowe prace badawcze pomieszczeń, które będą restaurowane w przyszłych projektach obejmujących kolejne lata realizacji wewnętrznej strategii muzeum, zakładającej kompleksową rewitalizację całego zespołu pałacowo-ogrodowego w Wilanowie. Przygotowanie takiej dokumentacji „na przyszłość” z jednej strony pozwoli na utworzenie całościowej zsynchronizowanej bazy danych (po dokładnym rozpoznaniu poszczególnych pomieszczeń), niezbędnej dla przygotowania przyszłych programów konserwatorskich dla kolejnych pomieszczeń pałacowych, a z drugiej strony wpłynie na skrócenie i ułatwienie terminów i procedur realizacji kolejnych projektów konserwatorskich planowanych na lata 2007-2013.
2. Wykonanie badań in situ, badań laboratoryjnych, w tym fizyko – chemicznych, mikrobiologicznych, dendrologicznych i badań dotyczących stanu zachowania konstrukcji nośnych (powstałych w latach 60 –tych) w odniesieniu do oryginalnych partii sufitów.
3. Podjęcie działań o charakterze konserwatorskim (po wykonaniu niezbędnych badań rozpoznawczych) obejmujących konsolidację i utrwalenie oryginalnej substancji zabytkowej, w tym dezynfekcję całości przestrzeni oraz impregnacje i wzmocnienia strukturalne wybranych partii oryginału.
4. Dostosowanie nowych pomieszczeń ekspozycyjnych do celów efektywnego wykorzystania turystycznego, z uwzględnieniem bezpieczeństwa zwiedzania i zabezpieczenia rezydencji, poprzez opracowanie nowych tras zwiedzania.
5. Przeprowadzenie pełnego zakresu prac restauratorskich wystroju wymienionych komnat pałacowych oraz przylegających do części z nich korytarza i klatki schodowej,
6. Przygotowanie aranżacji a następnie wykonanie systemów instalacji elektrycznej z uwzględnieniem wymogów przyszłej ekspozycji.
W lutym 2005 r. Muzeum Pałac w Wilanowie otrzymało z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego informację, że złożony przez nas projekt pt.: „Restauracja wnętrz pierwszego w Polsce muzeum sztuki – Muzeum Pałac w Wilanowie”, został wybrany decyzją Zarządu Województwa Mazowieckiego z dnia 11 stycznia 2005 r. do współfinansowania w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
Komnaty były restaurowane przez zespół wybitnych konserwatorów pod kierownictwem Andrzeja Mazura i Pawła Jakubowskiego, adiunktów Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zespół wykonał szereg prac badawczo-konserwatorskich, m.in.:
- badania sondażowo–odkrywkowe, dokumentację fotograficzną i inwentaryzację rysunkową obiektu;
- w pokojach Chińskich zdjęto papierowe tapety, a następnie poddano je procesom odkwaszenia, a także oczyszczania mechanicznego i chemicznego;
- zdemontowano dekoracyjne elementy drewniane i niektóre gipsowe, zdjęto boazerię, oczyszczono i podklejono powierzchnię malatur, elementów drewnianych wystroju, usunięto przemalowania i pociemniałe retusze konserwatorskie, wykonano impregnację i zabezpieczenie przeciwgrzybiczne uszkodzonych fragmentów stropu oraz wykonano zastrzyki grawitacyjne i ciśnieniowe w miejscach odwarstwień tynku i sztablatur;
- wykonano rekonstrukcje zniszczonych fragmentów belek stropowych, założono wielowarstwowe kity oraz łaty wapienno-piaskowe w miejscu ubytków tynków, jak również przygotowano podłoże pod rekonstrukcję warstwy malarskiej, a następnie rozpoczęto jej retuszowanie.
Projekt obejmuje również przeprowadzenie prac konserwatorsko–restauratorskich w komnatach znajdujących się w najstarszej części Pałacu Wilanowskiego: Antygabinecie Królowej, Gabinecie Zwierciadlanym i Sypialni Królowej. Stan zachowania komnat królowej był bardzo zły i wymagał natychmiastowego podjęcia prac renowacyjnych o charakterze interwencyjnym. Wykonanie tej cześć projektu zostało powierzone zespołowi wybitnych ekspertów z dziedziny konserwacji i restauracji, kierowanemu przez dr hab. Marię Lubryczyńską.
W Antygabinecie Królowej:
- wykonano konserwację dwóch obrazów olejnych o łącznej powierzchni 2,25 m² każdy;
- w pracach przy malowidle ściennym na plafonie (27,60 m²) - oczyszczono, podklejono
odspojenia wyprawy, a także wypełniono szpachlą wapienną występujące ubytki;
- wykonano konserwację i restaurację drewnianej konstrukcji zabytkowych boazerii;
- na ściany zostały nałożone nowe tynki wapienno – piaskowe;
- wykonano również konserwacje historycznego kominka.
W Gabinecie Zwierciadlanym:
- przeprowadzono prace przy sztukatorskich dekoracjach sufitu i ścian;
- wykonano konserwację obrazu olejnego (5,30 m²);
- wykonano konserwację i restaurację drewnianej konstrukcji boazerii (54,41 m²);
- na ściany nałożono nowe wapienno-piaskowe tynki;
- wykonano konserwację kominka.
W Sypialni Królowej:
- wykonano prace konserwatorskie przy ok. 25% powierzchni tkanin ściennych;
- zakonserwowano pozłotę na dwóch ramach luster;
- zakonserwowano drzwi (16,50 m²) oraz kominek;
- zrealizowano prace przy sztukatorskiej dekoracji fasety;
- wypełniono ubytki i usunięto przemalowania w zabytkowych boazeriach;
- nałożono na ściany nowe tynki wapienno – piaskowe.
Wykonano także szczegółową dokumentację fotograficzną komnat w technice cyfrowej.
Ostatnim etapem programu są prace badawczo – konserwatorskie na parterze korpusu głównego pałacu. Badaniom poddawany jest wystrój zabytkowych wnętrz: Antykamery Króla, Antykamery Królowej, Sypialni Króla, Sypialni Królowej, Gabinetu Holenderskiego, Biblioteki Króla, Lapidarium – Nowy Belweder, Galerii Północnej i Galerii Południowej.
Zespół badaczy pod kierunkiem Krzysztofa Chmielewskiego i Marcina Chmielewskiego wykonał:
- w Sypialni Króla i w Sypialni Królowej: ocenę stanu zachowania malowideł ściennych i plafonów malowanych na płótnie oraz badania laboratoryjne próbek pobranych z odkrywek w warstwach malarskich na ścianach i dekoracjach sztukatorskich;
- w Lapidarium: odkrywki w warstwach malarskich na ścianach i elementach dekoracji architektonicznej;
- w Galerii Południowej i Galerii Północnej: ocenę laboratoryjną odkrywek warstw malarskich na ścianach, elementach architektonicznych i dekoracjach sztukatorskich;
- w Bibliotece Króla: odkrywki w warstwach dekoracji sztukatorskich na suficie, a następnie badania laboratoryjne próbek pobranych z warstw sztukatorskich;
- badania laboratoryjne tkanin obiciowych z pomieszczeń na parterze w korpusie głównym pałacu oraz ocenę stanu zachowania konstrukcji podwieszonych sufitów.
ZPORR - „Restauracja wnętrz pierwszego w Polsce muzeum sztuki - Muzeum Pałac w Wilanowie”,
Wartość projektu - 5.690.088,68 PLN
Wartość dofinansowania (72,50% wydatków kwalifikowanych) – 4.097.274,82 PLN
Wkład własny Muzeum - 1.554.138,73 PLN
Termin realizacji projektu - l. 2005-2007