© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   14.01.2009

Rzewuski Seweryn (1743-1811)

Rzewuski Seweryn (1743-1811), hetman polny koronny, targowiczanin. Był synem hetmana Wacława Rzewuskiego i Anny z Lubomirskich, siostrzeńcem Stanisława Lubomirskiego, marszałka w. koronnego. Wychowanek teatynów warszawskich, odbył podróż edukacyjną, m. in. na dwór Stanisława Leszczyńskiego w Lotaryngii.

W bezkrólewiu 1763-4, wraz z ojcem, stanął po stronie przeciwników Familii i rosyjskiej interwencji. Choć uznał Stanisława Augusta, wspierał inicjatywy antykrólewskie. Był także wśród organizatorów konfederacji radomskiej (1767). Gdy na początku sejmu „repninowskiego” (1767/8) aresztowany został jego ojciec, podążył dobrowolnie z nim na zesłanie i przebywał wraz z nim w Smoleńsku a potem w Kałudze (do 1773).

Po powrocie, początkowo pojednany z królem, został w r. 1774 hetmanem polnym koronnym. Jednak jako zwolennik silnej władzy hetmańskiej, stanął wkrótce w opozycji do Rady Nieustającej i króla, otwarcie atakując go na sejmie 1776 (później także w r. 1782). Szukał potem w Austrii wsparcia przeciw Rosji i jej zwolennikom w Rzeczypospolitej, zbliżył się do hetmana Franciszka Ksawerego Branickiego, w czasie Sejmu Czteroletniego usunął się z Warszawy i zamierzał skłonić Fryderyka Wilhelma II do wsparcia antysejmowej konfederacji. Razem ze Szczęsnym Potockim szukał w Petersburgu pomocy przeciw dziełom Sejmu Czteroletniego i reformatorom; szczególnie zwalczał, także publikując liczne pisma polityczne, pomysł wprowadzeniu dziedziczności tronu. Wspierała go w tym żona, poślubiona w r. 1782 kuzynka, Konstancja z Lubomirskich, córka Stanisława i Izabeli z Czartoryskich. Był wśród inicjatorów zawiązania konfederacji targowickiej.

Próbował występować przeciw wojskom pruskim i II rozbiorowi, jednak zamiar jego został powstrzymany przez Rosję. Zwalczał Insurekcję Kościuszkowską; w obawie przed jej represjami prosił o pomoc Rosję. Po rozbiorach mieszkał w Wiedniu, dłuższe okresy spędzał w swych dobrach na Ukrainie. W swej publicystyce starał się usprawiedliwić swe postępowanie patriotyzmem i walką przeciw »despotyzmowi« Stanisława Augusta.