Silva Rerum | 21.09.2015 Uroczystość koronacji, jej ceremoniał oraz reprezentacyjna oprawa, łącznie ze strojem bohatera i dekoracją gmachów, interesowała dawnego czytelnika. Oczekiwał od sprawozdawcy szczegółów odnoszących się do osób i wydarzeń, z których potrafił odczytać zakodowane treści dotyczące rzeczywistej powagi bohaterów fety i rangi uroczystości. Miasta nie skąpiły środków, by godnie powitać władcę, okazjonalne wydatki rozsławiały bowiem również imiona przedstawicieli magistratu, przekładając się na prosperitę handlową obywateli. Zgodnie z tradycją, publikowane druki ulotne zawierały niekiedy wyobrażenia ceremonialnego wjazdu – korowody wojsk i karoc czy urzędników niosących regalia, podążających ku miastu przez bramy tryumfalne (Relation des prächtigen Einzugs Ihro Konigl. Mayestat in Pohle zu Cracau den 30 January in 1676 gehalten. Die Leich-Procession Ihrer Königl. Mayest. Johannis Casimiri und Michaelis, wurden am 31 January gehalten und die Königl. Leichenmacher St. Florian Kirchen mit folgenden Solennitäten geführet..., b.m., [1676]). Oprócz ceremonii sakry prezentowano szczegółowo okoliczności pogrzebu Jana Kazimierza i Michała Korybuta (31 I), łącznie z dekoracją bram i katafalków (por. Eigentliche Beschreibung I. Des Durchlauchtigstes Erwählten Königs in Pohlen Joannis III. Prächtigen Einzugs zur Königl. Cröhnung in die Haupt-Stadt Crackau. II. Des Ansehnlichen Leichen-Processes Beyder Königl: Majestätten Joannis Casimiri und Michaelis, Glorwürdigsten Andeckens..., Leszno, Michał Buck, 1676). Rzadziej wyobrażano bezpośrednio scenę koronacji, jak w przypadku gazety, łączącej temat koronacji Karola XI, króla Szwecji (1675), z sakrą Jana III (Die königliche Krönungen derer eine an Carl dem Eilfften König in Schweden... Die andere an Johann dem Dritten König in Pohlen..., Nürnberg, Wolf Eberhard Felsecker, 1676, miedzioryt).
Uroczystość, która miała miejsce w Krakowie 2 lutego 1676 r. znamy z polskich (obcojęzycznych) i obcych relacji drukowanych. Anonimowi twórcy nowin starannie wybierali informacje, które zamierzali upowszechnić. W druku Ausführlich- und gründliche Relation welcher Gestalt beyde Königl. Königl. Maytt. Maytt. zu Pohlen Johannes III. und Maria Casimira den 2. Febr. 1676 in groβer Versamlung der Reichs-Magnaten und Ritterschaft... in... Crakau gekröknet worden... (b.m.dr. [po 2 II 1676]) opisano skrótowo okolicznościową dekorację katedry na Wawelu. Uwaga sprawozdawcy skupiała się na porządku ceremonii, tj. ceremoniale sakry Jana III. Opisywał jego „królewski ornat”, zdobny w złoto i perły oraz suknię spodnią, haftowaną złotem i srebrem, przyozdobioną na piersi literami I.H.S. i wizerunkiem gołębicy Ducha Św. Koronację królowej sprawozdawca opisał jednym zdaniem, rozpisując się o żetonach koronacyjnych z inskrypcjami Coronatur quia protexit, Per has ad istam oraz [Fulgoris] Sociam vocat in consortia regni. Skrótowo omówiona została również uroczystość, która miała miejsce na Zamku Królewskim bezpośrednio po koronacji. Redaktora nowin zainteresował bliżej przekaz inskrypcyjny mieszczańskiego homagium z 3 lutego (Die Huldigung der Stadt Krakau), zdecydował się zaś pominąć ciekawy z punktu widzenia polskiego odbiorcy przekaz bram tryumfalnych wzniesionych na wjazd Sobieskiego do Krakowa, potraktowanych wybiórczo także w innym niemieckojęzycznym przekazie (Eigentliche Beschreibung I. Des Durchlauchtigsten Erwählten Königs in Pohlen Joannis III. Prächtigen Einzugs zur Königl. Cröhnung in die Haupt-Stadt Crackau... VI. Die Emblemata, welche 1. an den Ehren-Pforten, 2. an dem Castro Doloris, 3. bey dem Krackauischen Fewer-Wercke zu lesen gewesen..., Lissa, Michael Buck, 1676).
W ramach wsparcia stronnika Ludwika XIV, informację o ceremonii podawano do druku również we Francji (Le couronnement du Roy, et de la Reyne de Pologne: avec les particularitez de l`entrée de Leurs Majestez Polonoises, à Cracovie, Lyon, Antoine Jullieron, 1 IV 1676, s. 161-164).
Włoskich odbiorców bardziej interesowały zwycięstwa roku 1676, przekładające się na dorobek chrześcijańskiego świata oraz interesy handlowe (por. Relatione della breve, e gloriosa campagna di Giovanni III. Re` di Polonia, contro li Turchi, e li Tartari. Scritta dal Campo Regio di Zourauno in Pocutia sul Nistro li 21. di Ottobre 1676, b.m.dr.; Relatione della vittoria ottenuta dalla Maestà del Re` di Polonia. Contro l`Armata de Turchi, e Tartari sotto la fortezza di Zurauna, li 29. Settembre 1676. Cedite Sarmatico miscentes praelia Reges. Vos etenim vobis, militas Ille Deo, Roma, Angelo Bernabò, 1676). Bez względu na miejsce druku i język relacji, imię nowego polskiego króla zrosło się nieodmiennie ze zwycięstwem pod Chocimiem i obroną przed turecką agresją. Wizerunek ten był aktualny w prasie po kres panowania Sobieskiego.
Źródła i opracowania (wybór):
H. Widacka, Jan III Sobieski w grafice XVII i XVIII wieku, Warszawa 1987.
H. Widacka, Lew Lechistanu, Warszawa 2010.
K. Zawadzki, Gazety ulotne polskie i Polski dotyczące XVI-XVIII wieku. Bibliografia, t. 2: 1662-1728, Wrocław 1984.