Rządy doskonałe cnotliwego mędrca
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Rządy doskonałe cnotliwego mędrca Magdalena Górska
26_sztuka-brama.jpg

W programie wilanowskim połączono krytykę tyrana-Amora z prezentacją idealnego władcy: strażnika i mędrca. Jan III, kierujący się wyłącznie obiektywnymi prawdami rozumowymi, również sprawy polskie miał oceniać z perspektywy niebiańskiej rzeczpospolitej, której był poddanym. Miłość władcy i ojczyzny winna zapewnić dalszą sukcesję. Idealna vita activa et contemplativa (życie czynne i kontemplacyjne) króla, który jak Eneasz był czcicielem Wenus niebiańskiej, miała zaowocować podniesieniem z ruin dawnej potęgi i szczęśliwym życiem obywateli pod sprawiedliwym rządem królewicza Jakuba jako nowego Askaniusza. Przyszłe rządy doskonałe, bezpieczne i stałe w obu przypadkach gwarantowała virtus. Tak samo brzmiało rozwiązanie problemu pasji i namiętności, wywołujących wszystkie typy wojen (domowe, polityczne, duchowe): należało ukrócić władzę Amora. Wenus Urania uczyła miłości ojczyzny i politycznej zgody na wzór niebiańskiej harmonii przez zachowanie porządku i hierarchii, a zatem poddania niższych władzy wyższych. Podobnie jak harmonię muzyczną, ład mieszanego rządu Rzeczypospolitej współtworzyły tony różnej miary. Harmonia małżeńska, państwowa i kosmiczna miała za patronki Muzy, które zdobiły attykę wilanowskiego domu, modelu Rzeczpospolitej i świata.

57_wnetrze biblioteki królewskiej w pałacu wilanowskim.jpg

Sens motywów astronomicznych w dekoracji Pałacu w Wilanowie nie jest jednoznaczny, jednak ich obecność w programie jest znacząca. Dotyczyły – najogólniej rzecz ujmując – pochwały miłości politycznej i domowej oraz mądrości i cnoty. Łącznikiem znaczeń byłaby Wenus Urania, umożliwiająca zestawienie triumfu moralnego i politycznego z gloryfikacją Domu królewskiego. Oznaczone przez nią zagadnienia domowej kontemplacji, państwowych rządów rozumnych oraz harmonii niebieskiej zdają się wypełniać wilanowski model świata, powstały z inspiracji neoplatonizmem i neostoicyzmem. Podstawą analogii dom-państwo-świat było zagadnienie mądrości, potraktowane służebnie wobec tematu złotego wieku i wątków sukcesyjnych. Prawdopodobną intencją autora programu było oprócz prezentacji ideału saturnicznych rządów, znalezienie astronomicznego wytłumaczenia dla wybranej konwencji panegirycznej. Świadczy o tym zastosowany repertuar ikonograficznych i ideowych wzorców antycznych. Na wilanowski kierunek recepcji i wyobraźnię artystyczną wpłynęły utwory poetyckie, słowniki symboli i mitograficzne komentarze. Zaczerpnięte z kanonu antycznej poezji motywy i odniesienia symboliczne gwarantowały spójność i właściwą „lekturę” dekoracji. Istotna była tu także zaznaczająca się w XVII-wiecznej teorii tendencja do przemiany idealnego pałacowego studiolo czy biblioteki – z programem odzwierciedlającym panowanie nad światem w pracownię, w której przeznaczono władcy rolę badacza i obserwatora. Czuwanie nad obrotami sfer i ziemi w heliocentrycznym modelu „nowej willi” pozostawało w zgodzie z polską formą rządu, ale i z tworzoną podówczas matematyczną wizją politycznego nieba.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem