Stanisław Septym Potocki – dygnitarz i kolekcjoner petersburski
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Stanisław Septym Potocki – dygnitarz i kolekcjoner petersburski Hanna Widacka
stanisław septym potocki.jpg.jpg

Stanisław Septym Potocki (1782 – 1831) był siódmym dzieckiem niesławnej pamięci Stanisława Szczęsnego Potockiego, generała artylerii koronnej i wojewody ruskiego, i Józefiny z Mniszchów Potockiej. „Od przyjęcia chrztu świętego – jak zanotował w swoim pamiętniku Antoni Chrząszczewski, oficjalista Potockich z Tulczyna – towarzysz sowitego pocztu kawalerii narodowej, w chorągwi ojca swego nosił mundur towarzyski aż do roku 1793, wyszedłszy z dzieciństwa poruczony był rachmistrzowi w kancelarii centralnej ekonomicznej dla obeznania go z rachunkowością”. Przy podziale rodowej fortuny Stanisławowi przypadł Teplik na Ukrainie i Międzyrzec w Królestwie Polskim – majątki mniejsze od tych, które otrzymało jego rodzeństwo. Zrekompensowano mu to starostwem zwinigrodzkim z 7 tysiącami „dusz” pańszczyźnianych, z prawem własności na ponad 40 lat. Odkąd młody hrabia „radził się liczb”, ojcowską schedę znacznie pomnożył. Po wojnach napoleońskich związał swój los na stałe z dworem petersburskim, jako generał – major, general – adiutant, tajny radca, senator i wielki mistrz obrzędowy. Ożenił się bogato z Katarzyną Branicką herbu Korczak (córką hetmana Franciszka Ksawerego, 1° voto Konstantową Sanguszkową), z której miał jedynaczkę Aleksandrę, późniejszą żonę Augusta Potockiego, właściciela Wilanowa. 

Z posagu żony Stanisław Septym dokupił majątki w guberni kałuskiej z 6 tysiącami chłopów pańszczyźnianych. Mieszkając w Petersburgu, lubił wieść życie wystawne. „Sławne były z pięknej roboty srebra jego stołowe – relacjonował wspomniany Chrząszczewski. – Francuz kucharz za każdą osobę zaproszoną od niego na obiad brał pięć czerwonych złotych, oprócz fruktów i trunków, które na osobny koszt hrabiego były liczone. Z takiego regestru kapitał kucharza urósł do osiemdziesięciu tysięcy dukatów”. Większą jeszcze sławę zyskała wspaniała biblioteka, zawierająca głównie wydawnictwa luksusowe, przede wszystkim w języku francuskim. Znajdowały się tam również książki ze zbiorów tulczyńskich Stanisława Szczęsnego, a wśród nich wydawnictwa z czasów Sejmu Czteroletniego. Budziły podziw edycje bibliofilskie, a zwłaszcza niezwykle cenny zbiór opraw XVIII i XIX – wiecznych, wykonanych we francuskich warsztatach introligatorskich, zupełnie wyjątkowy na tle innych polskich kolekcji magnackich, jak również trzy globusy – dwa nieba, jeden ziemi, pochodzące z XVIII w.

Stanisław Septym Potocki zmarł przedwcześnie na cholerę w swoim wiejskim domu pod Petersburgiem, pozostawiając córce 16 tysięcy „dusz dziedzicznych” (w sumie ok. 10 milionów kapitału) i bibliotekę, którą Aleksandra w latach 1852 – 1855 przewiozła do Wilanowa. Jest często mylony z innym Stanisławem Potockim (1776 – 1831), generałem piechoty wojska polskiego, zabitym w pierwszych dniach powstania listopadowego.

Jedyny graficzny portret Stanisława Septyma przedstawia go w okularach, w mundurze generalskim i w narzuconym, podbitym futrem płaszczu. Jest to mezzotinta Henry’ego Dawe (1790 – 1848), wykonana w Londynie w 1823 r. na podstawie obrazu olejnego namalowanego przez jego brata, Georga (1781 – 1829), pierwszego malarza nadwornego Aleksandra I; artysta ów zasłynął z wykonania 400 wizerunków wodzów armii rosyjskiej w kampanii 1812 r., znajdujących się w Galerii Wojennej Pałacu Zimowego w Petersburgu. Z tego właśnie zbioru pochodzi podobizna Stanisława Septyma. Wspomniana rycina, nieczęsto spotykana, znalazła się w kolekcji Potockich z Wilanowa.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem