Staropolscy pedagodzy o wychowaniu dzieci
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Staropolscy pedagodzy o wychowaniu dzieci Anetta Głowacka
dzieci_bawiące_się_w_dom_XVIIw..JPG

Wychowanie dzieci było bardzo ważnym elementem życia nie tylko rodzinnego, ale też społecznego. Od tego przecież zależało, jakim obywatelem stawał się młody człowiek. Dlatego też problematyka wychowania była często podejmowana przez pedagogów i moralizatorów. Andrzej Frycz Modrzewski w swoim dziele O poprawie Rzeczypospolitej stawiał sprawę wychowania młodzieży na trzecim miejscu, zaraz po służbie obywatelskiej i wierze w Boga. Na temat wychowania dzieci pisali m.in. wspomniany Modrzewski, Mikołaj Rej, Sebastian Petrycy z Pilzna, Hieronim Baliński, Jan Ostroróg, Szymon Maricius, Andrzej Maksymilian Fredro.

Pierwszym etapem wychowania zajmowała się matka. Mikołaj Rej podkreślał, że ważnym jest, aby matki „same dziatki swe i karmiły i wychowywały”. Jeśli nie było to możliwe, należało wybrać odpowiednią mamkę. W dziełach pedagogów znajdujemy wskazówki, jakie cechy powinna ona mieć. Dzieci już od najmłodszych lat należało przyzwyczajać do pracy, aby nie wyrosły na „próżniaków”. Modrzewski napominał rodziców, aby starali się „dawać im zawsze jakąś pracę”, a także aby zawsze żądali „zdania sprawy z tej pracy”. Jednym z najważniejszych elementów staropolskiego kształcenia było według pedagogów wychowanie moralne, które obejmowało nauki religijne, obywatelskie i naukę obyczajów. Wspominany już Modrzewski wskazywał: „najważniejsze jest, by młodzież przepoić czcią dla Boga”. Podobnie uważali Hieronim Baliński czy Mikołaj Rej. Podobnie jak wychowanie religijne, ważnym elementem było wychowanie obywatelskie. Według staropolskich pedagogów młodzieniec powinien poznawać polskie prawa, nabywać umiejętności jazdy konnej, władania bronią, aby móc, gdy zajdzie taka potrzeba, stanąć w obronie ojczyzny. Poza naukami religijnymi czy obywatelskimi, młody człowiek powinien od najmłodszych lat poznawać, czym jest dobro i zło, jak unikać haniebnych uczynków, nieprzystojnych zabaw czy niewłaściwych ludzi. Oczywiście wzorem do naśladowania powinni być rodzice.  

Pedagodzy polemizowali na temat roli edukacji szkolnej. Zwolennicy tej formy wychowania, np. Modrzewski, Sebastian Petrycy z Pilzna czy Andrzej Gostyński, podkreślali rolę szkół, uważali je za podporę państwa i „warsztaty wszelkich cnót i nauk”. Zwolennikiem zaś kształcenia w domu był Mikołaj Rej. Inną formą zdobywania wiedzy miały być podróże krajowe i zagraniczne. Hieronim Baliński pisał, że młodzieniec po ukończeniu 12. roku życia powinien udać się do Niemiec, by tam nabywać nowe umiejętności, zaś w wieku 15 lat – do Włoch, aby pogłębiać swą wiedzę. Młody człowiek powinien w trakcie swojej edukacji przede wszystkim poznawać języki klasyczne – łacinę i grekę oraz języki obce np. niemiecki, francuski, włoski, a także zdobywać wiedzę z zakresu retoryki, literatury, historii, prawa, polityki. Uczyć należało się tego, co potrzebne i możliwe do zastosowania. Andrzej Maksymilian Fredro pisał: „wiele umie, kto nie umie nad potrzebę”.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem