W polskim piśmiennictwie pedagogicznym XVII w. warto odnotować istnienie instrukcji wychowawczej biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego (1554–1630) herbu Ostoja, napisanej dla magnackiej rodziny Zasławskich-Ostrogskich. Szyszkowski był jedną z wybitniejszych postaci Kościoła polskiego w tym czasie. Piastował liczne godności i urzędy kościelne …
Staropolskie inwentarze mobiliów, czyli dóbr ruchomych, sporządzane były podczas zawierania kontraktu ślubnego jako załącznik do testamentu, wynik przeprowadzonej rewizji i lustracji skarbców w rezydencjach szlacheckich lub addendum do umowy handlowej. Pozwalają one naszkicować sylwetkę danej postaci, wyodrębnić pewne cechy indywidualne …
Nie bez powodu portret Władysława Dominika Zasławskiego (ok. 1616-1656) eksponowany w pałacu wilanowskim posiada na blejtramie nalepkę z napisem Portrait Ladislas IV/ peintre flamande. Wnuk księcia Janusza Ostrogskiego i syn Aleksandra Zasławskiego, humanisty i poligloty o rozległej i wszechstronnej wiedzy, …
Radziwiłłowa Katarzyna (1634–1694) z Sobieskich, 1.voto Zasławska-Ostrogska, siostra Jana III Sobieskiego. Dzieciństwo spędziła w Żółkwi, wychowywana przez matkę Teofilę Sobieską w surowej i pobożnej atmosferze. Początkowo planowano zapewne oddać ją do zakonu, lecz po śmierci ojca, Jakuba Sobieskiego, matka zdecydowała, …
Radziwiłł Michał Kazimierz (1635 – 1680), podkanclerzy i hetman polny litewski. W czasie potopu szwedzkiego, po pewnych wahaniach związanych z proszwedzką postawą Bogusława Radziwiłła, opowiedział się po stronie króla Jana Kazimierza. W r. 1656 udało mu się wydostać Bogusława Radziwiłła …
Teofila Zofia z Daniłowiczów (1607 – 1661), córka wojewody ruskiego Jana i Zofii z Żółkiewskich, a matka przyszłego króla Jana III Sobieskiego, urodziła się w Żurowie. Wcześnie wykazywała niepospolitą odwagę, wręcz nieustraszoność, rzadko spotykaną wówczas u płci pięknej. W wieku …
Jedyna pozostała przy życiu siostra Jana Sobieskiego, późniejszego króla, Katarzyna (1634 – 1694), urodziła się w Złoczowie. Wkrótce potem jej rodzice – Jakub i Teofila Sobiescy – przenieśli się do Żółkwi. Na tamtejszym zamku, w atmosferze pobożności i pracy, wśród …
Strobel Bartłomiej (1591- po 1647), malarz pochodzący ze Śląska. Syn malarza, protestant, Wrocławianin, kształcił się pod okiem ojca i w trakcie wędrówek artystycznych, zapewne w Pradze, Saksonii, Dolnej Bawarii, być może w Niderlandach i Zjednoczonych Prowincjach (Holandii) i w Gdańsku. …
Mimo generalnie pozytywnej oceny szlachty Rzeczypospolitej, Bernard O’Connor dostrzegał także jej wady. Na pierwszym miejscu wymienił nadmierne przywiązanie do wolności – „zabiegają o wolność jak szaleńcy”. O’Connor (ok. 1666 – 1698), fizyk, przyrodnik i historyk, nadworny medyk Jana III, był …
„I wzorów nie szukamy za granicą, ale uczymy się przyjmować i cenić nasze” – zwracał się do króla Zygmunta Gabriel Kilian Ligęza z Bobrku, studiujący w Douai syn podskarbiego wielkiego koronnego, przyszły łożniczy królewski, wystrojony na druku swej tezy filozoficznej …
W 1646 r. Stanisław Naruszewicz tak pisał w liście do Kazimierza Leona Sapiehy: „Pan referendarz koronny w niedobrych terminach […], już po nim wakancyje rozebrano […] msze zań ekspektanci [oczekujący aż urząd zawakuje – S.C.] zakupują dla lekkiego skonania”. W …