• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Francja – Austria – Rzeczpospolita – wzajemne zależności w okresie odsieczy wiedeńskiej część I (artykuł, Silva Rerum)

Co pchnęło Jana III Sobieskiego do ekspansji w kierunku południowo-wschodnim? Zrozumieć tę decyzję i dokonać jej oceny można tylko na tle kontekstu międzynarodowych uwarunkowań w których polski władca musiał się poruszać. Sytuacja polityczna na kontynencie w końcu XVII stulecia kształtowana była …

Sobieski-polityk i mąż stanu (artykuł, „Studia Wilanowskie”)

Studia Wilanowskie, 1978 r., T. III-IV W świadomości Polaków Jan Sobieski był nie tylko jednym z największych królów polskich, ale i jedną z najwybitniejszych postaci naszej historii. Opromienia go przede wszystkim gloria wielkiego i zwycięskiego wodza. O jego wspaniałych triumfach nad …

Rządy doskonałe cnotliwego mędrca (artykuł, Silva Rerum)

W programie wilanowskim połączono krytykę tyrana-Amora z prezentacją idealnego władcy: strażnika i mędrca. Jan III, kierujący się wyłącznie obiektywnymi prawdami rozumowymi, również sprawy polskie miał oceniać z perspektywy niebiańskiej rzeczpospolitej, której był poddanym. Miłość władcy i ojczyzny winna zapewnić dalszą …

Ostatnia próba opanowania Mołdawii przez Jana III Sobieskiego (1691) (artykuł, Silva Rerum)

Po kilku latach mniejszej aktywności Polski w wojnie z Turcją, Sobieski zdecydował się na ponowny zwrot w stronę Austrii i Ligi Świętej. Jednak warunkiem do pełnego współdziałania z habsburskim sojusznikiem było uregulowanie sporu dotyczącego zajęcia księstw naddunajskich. Cesarz oba te …

Kobieta w lustrze (film)

Wiosną 1655 r. Jan Sobieski poznał na dworze monarszym czternastoletnią dwórkę królowej Ludwiki Marii, Marię Kazimierę d’Arquien, która …

Wizjoner na polskim tronie. Powiedeńska polityka Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Jan Sobieski był odważnym dowódcą wojskowym i bardzo odważnym politykiem. Wojskowy talent Sobieskiego uznali już współcześni, następnie podkreślali go teoretycy wojskowości na czele z Clausewitzem i historycy, słusznie zwracając uwagę na posuniętą aż do zuchwałości śmiałość na polu walki, np. …

Polityka Jana III wobec Kozaków po okresie wojny Ligi Świętej z Turcją (artykuł, Silva Rerum)

Już w czasie sejmu 1683 r., który przygotowywał państwo do wojny z imperium osmańskim, stwierdzono konieczność podjęcia współpracy z Kozakami „bez których wojny tureckiej przedsiębrać trudno”. Echa wyprawy Stefana Kunickiego na Mołdawię z przełomu 1683 i 1684 r. sprawiły, iż …

Polityka i pamięć. Związki polsko-austriackie w latach 1883–1983 (artykuł, Silva Rerum)

I Pamięć kulturowa, którą Jan Assmann zdefiniował w nawiązaniu do koncepcji Maurice’a Halbwacha, odgrywa rolę integrującą, na równi z rocznicami i jubileuszami. Jak stwierdził Hannes Stekl: „[Jubileusze] Tematyzują i uwewnętrzniają wspólnotę, innymi słowy: kluczowe wydarzenia przeszłości pozytywnie definiują samoocenę zbiorowości i …

Żołnierze Sobieskiego cywilnymi posłami na sejm (artykuł, Silva Rerum)

Szlachta służąca wojskowo, według różnych regulacji prawnych w epoce staropolskiej, nie powinna uczestniczyć w obradach sejmowych, tylko wypełniać swoje powinności żołnierskie, bez angażowania się w politykę. Praktyka życia publicznego w Rzeczypospolitej w XVII w. była jednak zupełnie inna – zwłaszcza …

Klara Izabella de Mailly-Lascaris, konkurentka Marii Kazimiery (artykuł, Silva Rerum)

Kiedy w styczniu 1646 r. Ludwika Maria Gonzaga przybyła do Rzeczypospolitej, aby poślubić Władysława IV, w jej orszaku znalazła się młodziutka i biedna daleka krewna Klara Izabella Eugenia Genowefa de Mailly-Lascaris (1632–1685). Była ona córką zubożałego hrabiego Antoine’a de Mailly-Lespine …

Kawaler de Beaujeu o Janie Sobieskim (artykuł, Silva Rerum)

W 1698 r. ukazały się w Amsterdamie wspomnienia z Polski kawalera de Beaujeu (Memoires du Chevalier de Beaujeu), rok później zaś uszczypliwe Les Anectodes de Pologne […]. Być może napisała je ta sama osoba - François Paulin Dalairac, długoletni dworzanin …

Jan III Sobieski w listach nuncjusza Cantelmi (artykuł, Silva Rerum)

Schyłek lat 80. XVII w. to czas wielkich przetasowań i wielkich rozczarowań w dziejach Rzeczypospolitej i jej władcy, Jana III Sobieskiego. Król po nieudanej kampanii mołdawskiej i zawarciu niekorzystnego pokoju z Moskwą (tzw. traktat Grzymułtowskiego – oba wydarzenia w 1686 …

Giovanni Fagiuoli o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Schyłkowe lata panowania Jana III to okres intensywnej walki z opozycją, zabiegów o przyszłą elekcję pierworodnego syna Jakuba oraz przedłużającej się wojny z Osmanami. Jan III był już postacią znaną i cenioną w Europie, opromienioną sławą zwycięstwa wiedeńskiego. Zdecydowanie gorzej …

Hetman Jan Sobieski w oczach nuncjusza Marescottiego (artykuł, Silva Rerum)

Dyplomaci papiescy należeli do bystrych obserwatorów życia publicznego krajów, do których byli delegowani, i zazwyczaj nie brakowało im okazji do zdobycia dobrych wiadomości. Swoje spostrzeżenia zawierali zarówno w raportach przesyłanych cyklicznie do Rzymu, jak i okresowych większych sprawozdaniach, a także …

Gaspard de Tende o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Gaspard de Tende (1618-1697) należał do grona tych Francuzów, którzy przebywając wiele lat w Polsce, rzeczywiście dobrze poznali nasz kraj. Przybył nad Wisłę jeszcze w czasach Ludwiki Marii i Jana Kazimierza, by po abdykacji tego króla powrócić do Francji. Nie …

Hetman Jan Sobieski w oczach Ulryka Werduma (artykuł, Silva Rerum)

Panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673) nie należało – oględnie mówiąc – do najszczęśliwszych okresów w naszej historii. Słaby król, zmagający się z magnacką opozycją, zwaną fakcją francuską bądź malkontentami, nie zdołał uspokoić kraju i przygotować go na odparcie nawały tureckiej …

Carlo Maurizio Vota – włoski jezuita, spowiednik Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Jedna z najsłynniejszych i najbardziej rzutkich „szarych eminencji” epoki, ten niezwykle uzdolniony filozof i naukowiec był wielkim admiratorem myśli Galileusza. Urodzony w Turynie w roku 1629, studiował najpierw w Awinionie i Lionie, po czym wyjechał do Rzymu. W roku 1661 …

Obserwacje astronomiczne (artykuł, Silva Rerum)

Ze względów politycznych większe znaczenie, aniżeli pozornemu biegowi słońca po niebie, przypisano w programie wilanowskim astronomicznym obserwacjom. Cyceron za sens polityki uznał badanie „naturalnego ruchu i obiegu”, ażeby „widzieć drogi i zboczenia rządów”. W Wilanowie badania były prowadzone przez bibliotekarza …

Poskromienie tyrana (artykuł, Silva Rerum)

Król, niewątpliwie autor koncepcji ideowej Wilanowa, zamierzał zaprezentować państwo uporządkowane i jego hierarchię z punktu widzenia własnego stanowiska. Zilustrowanie szczegółów reformy znalazło się na dalszym planie. Dlatego polityczny program wilanowski wydaje się być bliższy myśli Cycerona aniżeli w związku z …

Sawantki (multimedium)

Bez tych kobiet historia potoczyłaby się zupełnie inaczej. Często to właśnie one decydowały o sukcesach i porażkach najważniejszych …

Co dalej po Wiedniu? Geneza wypraw mołdawskich Jana III Sobieskiego (1683) (artykuł, Silva Rerum)

Opromieniony sukcesem wiedeńskim oraz kampanią naddunajską 1683 r. Jan III Sobieski musiał odpowiedzieć sobie wkrótce na pytanie, jak wykorzystać te zwycięstwa w dalszej polityce. Ambicje króla w konflikcie z Turcją sięgały znacznie dalej niż tylko kwestii odzyskania utraconych w 1672 …

Wyprawa mołdawska Jana III w 1686 r. (artykuł, Silva Rerum)

Po fiasku wyprawy bukowińskiej hetmana Jabłonowskiego w 1685 r. Jan III Sobieski wrócił na krótko do myśli o współdziałaniu wojsk Ligi oraz możliwym połączeniu wojsk polskich i cesarskich. Gdy tak szeroko zakrojone pomysły króla zostały odrzucone w Wiedniu, Sobieski skupił …

Międzynarodowe alianse Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

W 1673 r. rozbłysły pod Chocimiem wojenny geniusz wyniósł Sobieskiego na tron. Dla magnata zdobycie korony stanowiło życiowy sukces, który mógł on potraktować jako zwieńczenie kariery. Powodzenie osiągnięte w wieku czterdziestu czterech lat nie rozleniwiło jednak dojrzałego mężczyzny. Wyniesienie, mogące …

W lidze z cesarzem, papieżem i państwem dożów (artykuł, Silva Rerum)

Pod Wiedniem znalazł się Sobieski w wyniku zawartego 31 marca 1683 r. w Warszawie z cesarzem rzymskim narodu niemieckiego Leopoldem I układu, zakładającego w razie najazdu tureckiego na któregoś z sygnatariuszy wspólne prowadzenie wojny przeciwko agresorowi[1]. Wykonując postanowienia traktatu ruszył …

Francja – Austria – Rzeczpospolita – wzajemne zależności w okresie odsieczy wiedeńskiej część II (artykuł, Silva Rerum)

Zawierając w Linzu sojusz z Austrią w marcu 1684 r. ryzykował Sobieski znalezienie się w sojuszu z państwem zaangażowanym w wojnę na dwa fronty, dla którego spełni tylko rolę dywersji wobec drugorzędnego przeciwnika, który za to będzie zdolny bez trudu …

Między Istambułem a Moskwą (artykuł, Silva Rerum)

Kluczowym komponentem sytuacji Rzeczypospolitej były jej stosunki z Rosją. Truizmem jest stwierdzenie rozgrywania się istotnego wątku wschodnioeuropejskiej polityki drugiej połowy XVII w. w trójkącie Istambuł – Moskwa – Warszawa. Znaczenie Moskwy dla skutecznego prowadzenia wojny z Turcją podkreślili sami sygnatariusze …

Zobacz film „Jan III Sobieski. Portret króla” (film)

Przyznamy nieskromnie, że udało się nam dokonać rzeczy niesłychanej - odnaleźliśmy ludzi, którzy pamiętają Jana Sobieskiego. Rozmawialiśmy między innymi z jego towarzyszem broni, przeciwnikiem politycznym, dworzaninem, z damą dworu Marii Kazimiery. Jaki naprawdę był ten słynny król? Czy to prawda, …

Marszałek i król. Stanisław Herakliusz Lubomirski i Jan III (artykuł, Silva Rerum)

Formalnie pierwszym i najważniejszym urzędem w Rzeczypospolitej był urząd marszałkowski koronny. Trudno wymienić wszystkie jego liczne zadania. Marszałek był m.in. zarządcą dworu królewskiego, dbał o porządek i bezpieczeństwo w miejscu przebywania króla, dysponując własną siłą zbrojną tzw. węgrami marszałkowskimi i …

Rezydencja wilanowska – wprowadzenie do wizyty (artykuł)

Bogactwo wątków i inspiracji, które potrafimy dziś odczytać w rezydencji wilanowskiej, jest w przeważającej mierze wynikiem erudycji króla …

Europa Jana Sobieskiego: barok i Polska (artykuł, Silva Rerum)

Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Johannes (Pojawił się człowiek posłany przez Boga – Jan mu było na imię) – tak oto, słowami prologu do Ewangelii św. Jana witał Wiedeń naszego króla po uwolnieniu miasta ze straszliwego oblężenia. …

„Mały książę wznosił toast za zdrowie cesarzowej” – chrzciny Aleksandra Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Johann Christian Lünig w „Theatrum ceremoniale” wymienia osoby zasiadające za stołem podczas uczty biesiadnej zorganizowanej z okazji chrztu Aleksandra Sobieskiego. Po prześledzeniu tej listy nie ma cienia wątpliwości, że chrzciny w rodzinie królewskiej były – tak samo jak zaślubiny – …

O należytym traktowaniu – Laurence Hyde na audiencji w Żółkwi (artykuł, Silva Rerum)

6 listopada 1676 r. po długiej podróży i pobytach w Gdańsku, Toruniu i Warszawie do Żółkwi przybył angielski ambasador nadzwyczajny Laurence Hyde (1642–1711). Oficjalnie reprezentował króla Karola II na chrzcinach córki Jana Sobieskiego. Miał zająć się również sprawami gospodarczym związanymi …

Maria Kazimiera de la Grange d’Arquien (artykuł, Silva Rerum)

Maria Kazimiera przyszła na świat rodzinie Henryka de la Grange, markiza d’Arquien, i Franciszki de la Châtre. Data i miejsce urodzenia królowej budzą wątpliwości. Autor jej najlepszej biografii – Michał Komaszyński – przyjął, że Maria Kazimiera urodziła się w 1641 …

Kult króla Jana III w polskiej kulturze i tradycji (artykuł, Silva Rerum)

Znakomity historyk dziejów nowożytnych Polski Władysław Konopczyński pisał w 1921 r.: Do kogo z nas Polaków w wieku młodocianym nie przemówi ten z epopei hetman-król, Polonus pancerny, wąsaty, kontuszowy i tak cudownie kolorowy, kogo nie oczaruje chrzęstem zbroi, skinieniem buławy, …

Sarmatyzm oświecony w czasach Jana III (artykuł, Silva Rerum)

Sarmatyzm jest pojęciem szerokim i dyskusyjnym. Obok zewnętrznych cech (swoisty sposób bycia, rubaszność, ciemnota i konserwatyzm staroszlachecki) sarmatyzm obejmował różnorodne zjawiska występujące w literaturze, sztuce, świadomości społecznej i politycznej oraz obyczajowości społeczeństwa szlacheckiego w okresie od XVI do XVIII w. …

Obraz Jana III Sobieskiego w publicystyce XVII w. – propaganda królewska kontra propaganda opozycji (artykuł, Silva Rerum)

Choć Jan III cieszył się sławą sięgającą poza granice Europy, w kraju zmagał się z wieloma negatywnymi opiniami na swój temat. Najpotężniejsi magnaci stworzyli przeciw niemu stronnictwo, obejmujące różne części Rzeczypospolitej, a zwłaszcza Wielkopolskę, Małopolskę i Litwę. Wystarczy wymienić ich …

Philippe Dupont o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Philippe le Masson (ok. 1650 – po 1725), znany również jako Dupont, był francuskim inżynierem wojskowym, służącym pod rozkazami Jana Sobieskiego jeszcze jako hetmana w latach 70. XVII w. Z dworem Sobieskich pozostał związany do końca jako zaufany człowiek Jana …

Gaspard de Chavagnac o Janie Sobieskim (artykuł, Silva Rerum)

Jednym z przełomowych momentów w życiu Jana Sobieskiego było bezkrólewie po abdykacji Jana Kazimierza (1668–1669). Ustępujący król szykował miejsce dla upatrzonego francuskiego następcy – skoro kilka lat wcześniej w ogniu walk z rokoszanami Jerzego Sebastiana Lubomirskiego zniweczony został plan elekcji …

Król Jan III w oczach M. de Mongrillona (artykuł, Silva Rerum)

Schyłek panowania Jana III nie należał z pewnością do najjaśniejszych okresów w jego życiu. Starzejący się król zmagał się z opozycją magnacką i próbował znaleźć wyjście z politycznego impasu, jakim stał się dla Rzeczypospolitej udział w Lidze Świętej. Nie przynosił …

Królowa polityk w oczach szlachty – Maria Kazimiera w pismach politycznych końca XVII w. (artykuł, Silva Rerum)

Maria Kazimiera d’Arquien – choć piękna i bystra – nie cieszyła się sympatią poddanych. Głównym powodem tej niechęci była jej ogromna aktywność polityczna, niezgodna ze staropolskimi wzorcami kobiety i królowej. Im śmielej Marysieńka wkraczała w świat polityki, tym mocniej była …

Zabiegi o małżeństwo królewicza Jakuba (artykuł, Silva Rerum)

Największym pragnieniem Sobieskich po zdobyciu tronu stało się zapewnienie synowi zwycięstwa w przyszłej elekcji. Najpewniejszą drogą do takiego sukcesu wydawało się świetne małżeństwo, które umożliwiłoby utrzymanie korony w rękach Sobieskich. Właśnie plany korzystnego mariażu dla dzieci zaprzątały nieustannie myśli Marii …

Maria Karolina Sobieska, diuszesa de Bouillon (artykuł, Silva Rerum)

Maria Karolina (Charlotta), która w dokumentach spisanych ręką ojca nosi imiona: Maria Aleksandra Zofia Elżbieta Karolina Ludwika Jadwiga Katarzyna, urodziła się 26 listopada 1697 roku. Podczas najgorętszej walki politycznej, gdy całą rodzinę Sobieskich, a w szczególności królewicza Jakuba atakowano bez …

Zabiegi Sobieskich o utorowanie królewiczowi Jakubowi drogi do tronu (artykuł, Silva Rerum)

Gdy w 1674 roku Jan III objął tron, miał tylko jednego syna Jakuba. Wprawdzie już na sejmie elekcyjnym wrogowie Sobieskiego protestowali przeciw uznaniu tego siedmioletniego wówczas chłopca za królewicza, ale jego ojciec dzięki swym zwolennikom zdołał zapewnić mu tę wysoką …

W służbie Jej Królewskiej Mości. Działalność Małgorzaty z Durantów Kotowskiej w kręgu spraw królowej Marii Kazimiery w latach 1675-1699 (artykuł, Silva Rerum)

Wywiad w czasach panowania Ludwika XIV był – podobnie, co oficjalne działania i kroki dyplomatyczne – istotnym narzędziem sprawowania polityki zagranicznej. Panowanie królowych-Francuzek: Ludwiki Marii Gonzagi de Nevers oraz Marii Kazimiery d’Arquien Sobieskiej, spowodowało napływ wielu Francuzów do Polski, jak …

Jadwiga Elżbieta von Pfalz-Neuburg – małżonka królewicza Jakuba Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Panna wybrana na żonę dla królewicza Jakuba Sobieskiego wywodziła się z bocznej linii dynastii Wittelsbachów – von Pfalz-Neuburg, która w 1613 roku przeszła na katolicyzm. Gdy w 1685 roku zmarł bezdzietnie Karol von Simmern, ostatni palatyn z linii protestanckiej, zgodnie …

Teresa Kunegunda Sobieska – księżna elektorowa bawarska (1676 – 1730) (artykuł, Silva Rerum)

1. Teresa Kunegunda Sobieska jako monarchini i regentka Elektoratu Bawarii 1.1. Wjazd Teresy Kunegundy Sobieskiej do Monachium pod znakiem konfliktów Teresa Kunegunda Sobieska, królewna polska, zaślubiona w dniu 2 stycznia 1695 roku przez biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego z Maksymilianem II Emanuelem, …

Maria Kazimiera Sobieska inspiratorką wyprawy wiedeńskiej w 1683 r.? (artykuł, Silva Rerum)

O tryumfie pod Wiedniem w 1683 roku, a przede wszystkim o przebiegu działań na polu bitewnym i w dziedzinie dyplomacji zadecydowali mężczyźni. Zdanie to jest oczywistością, ale przytaczaną w tym miejscu tylko po to, by rozpatrzeć udział kobiet w doprowadzeniu …

Potocki Stanisław Kostka (artykuł, Silva Rerum)

Potocki Stanisław Kostka (1755-1821) – polityk, kolekcjoner, wolnomularz. Urodził się w Lublinie, w listopadzie 1755 roku. Był synem Eustachego Potockiego, cześnika koronnego, a od r. 1759 generała artylerii litewskiej, zmarłego w r. 1768, oraz Marianny z Kątskich. Miał liczne rodzeństwo: …

Mołdawia – między tureckim młotem a polskim kowadłem (artykuł, Silva Rerum)

Położone u południowo-wschodnich granic Polski Hospodarstwo Mołdawskie powstało w połowie XIV w., znajdując początkowo oparcie w Królestwie Węgierskim. Dość szybko jednak hospodarom znudziła się rola strażników wschodnich granic Węgier przed Tatarami i już w 1387 r. Mołdawia związała się z …

Relacja z podróży do Rzymu Marii Kazimiery na podstawie Viaggio a Roma (Roma 1700) Antonia Bassani (artykuł, Silva Rerum)

Opublikowane w Rzymie w 1700 r. dzieło kanonika warmińskiego Antonia Bassaniego Viaggio a Roma (Podróż do Rzymu) to książka niezwykła. Jest to bowiem kronikarski, szczegółowy zapis ceremonialnego wjazdu do Wiecznego Miasta, który królowa-wdowa odbyła w ciągu niemal sześciu miesięcy (X …