Ten kozak Magda
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Ten kozak Magda Hanna Widacka
44_ten kozak magda-płyta_1.jpg

Z trzech córek wojewody pomorskiego Jana Piotra Czapskiego i Konstancji z Gnińskich najwięcej klopotu małżonkom przysparzała Magdalena – rezolutna i krnąbrna już jako podlotek. Nie tylko nie chciała przerabianych sukien matczynych (domagała się nowych), lecz także nie chciała iść do klasztoru. Tego rodzaju propozycje, czynione swego czasu pannom Czapskim, spotkały się z ich zdecydowaną dezaprobatą, o czym donosiła mężowi zatroskana pani Konstancja : „coś nie bardzo [one o tym] myślą, osobliwie ten kozak Magda i pan hetman [Jan Klemens Branicki z Białegostoku] powiada, że jej klasztor z oczu nie patrzy”. Wojewodzina z córkami nie bez powodu bywała na dworze hetmańskim ; być może tam pełna temperamentu Magdalena spotkała się po raz pierwszy z Hieronimem Florianem Radziwiłłem (1715 – 1760), chorążym wielkim litewskim (bratem Michała Kazmimierza „Rybeńki”), uważanym za świetną partię. W styczniu 1745 r. małżeństwo - świeżo rozwiedzionego - Hieronima Floriana z panną Magdaleną Czapską doszło do skutku.  

Jakkolwiek pierwsze lata pożycia przypominały raczej miesiąc miodowy „z dodatkiem milionowych całusów w nóżki” (jak poświadczają listy z lat 1745 – 1746), to szybko zaczął ujawniać się chimeryczny i zrzędliwy charakter księcia, człowieka skądinąd sadystycznego, wręcz okrutnego, a przy tym tchórza. Coraz częściej dochodziło do awantur, podczas których krewka Magdeczka groziła małżonkowi „w łeb strzelaniem”. Latem 1750 r. opuściła ostatecznie „Hierosinka” i książęcą rezydencję w Białej Podlaskiej, a w rok później znalazła się w klasztorze warszawskich Sakramentek, gdzie przebywała dwa lata, wiodąc tam najzupełniej świecki żywot. Oficjalny rozwód orzeczono w czerwcu 1753 r. i jakkolwiek „Rybeńko” podejmował wcześniej kilka prób pogodzenia skłóconego stadła, nic nie wskórał. Losy Magdaleny po opuszczeniu klasztoru (lipiec 1753) pozostają nieznane; wiadomo tylko, że zmarła w 1763 r.

Graficzny portret księżnej, przygotowywany do albumu Icones familiae ducalis Radivilianae (Nesvisii 1758) pozostał niedokończony, o czym świadczy płyta miedziana autorstwa Hirsza Leybowicza, znajdująca się w Bibliotece Narodowej (pole na inskrypcję jest puste). Najprawdopodobniej „Rybeńko”, z uwagi na skandal wokół skompromitowanej bratowej, po prostu zakazał umieszczenia jej wizerunku w Księdze Ordynackiej czyli w Icones. Luźne odbitki z porzuconej a szczęśliwie zachowanej matrycy sporządzono dopiero ok. 1875 r., z okazji edycji petersburskiej albumu, i taką właśnie odbitkę zakupił nad Newą Emeryk Hutten – Czapski.  Wzorem dla tego nieporadnego miedziorytu mógł być – tu ograniczony do półpostaci – przepyszny olejny wizerunek Magdaleny en pied, pędzla gdańszczanina Józefa Wessla (ok. 1710 – 1780), stanowiący pendant do podobizny Hieronima Floriana w stroju węgierskim.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem