Warszawa czasów stanisławowskich rozwijała się bardzo szybko. Stanisław August Poniatowski nadał jej postać dużego, rozkwitającego miasta stołecznego. Koncentrowały się w niej banki, domy handlowe, manufaktury, rozwijało się rzemiosło. Wzrastała liczba mieszkańców, kształtowała się, chociaż bardzo powoli, przyszła burżuazja. Systematycznie powiększał się obszar miasta. Powstawały liczne budowle pałacowe, jak np. pałace Tyszkiewiczów i Karasia na Krakowskim Przedmieściu czy pałac Paca na Miodowej. Jednak miejska zabudowa wciąż w przeważającym stopniu pozostawała drewniana.
Warszawa stanowiła w tamtym czasie centrum działalności oświatowo-kulturalnej. Rozwijało się w niej drukarstwo, księgarstwo i czasopiśmiennictwo, a także polska scena teatralna.
Rozbiory stanowiły dla Warszawy szok – nagle przestała być stolicą niepodległego kraju, ośrodkiem przyciągającym mieszkańców innych regionów pod względem gospodarczym i politycznym, a stała się prowincjonalnym miastem jednego z zaborów. Pozostała jednak największym polskim ośrodkiem, położonym centralnie w stosunku do dawnych ziem Królestwa Polskiego. W 1794 roku, po upadku powstania kościuszkowskiego, Warszawa trafiła w ręce rosyjskie, jednak już w roku następnym, w wyniku III rozbioru, znalazła się pod panowaniem pruskim, a 9 stycznia 1796 roku ogłoszona została stolicą Prowincji Prus Południowych.
W okresie wojen napoleońskich Warszawa kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk, by w roku 1807 stać się stolicą utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego. Ale nie na długo - w marcu 1813 roku została ponownie zajęta przez wojska rosyjskie, w 1815 roku Księstwo Warszawskie zostało zlikwidowane, a Warszawa stała się stolicą pozostającego w unii personalnej z Rosją Królestwa Polskiego.
