PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska
nieslyszacy
PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska

Wilanowskie nietoperze – raport z badań

EOG_Nietoperze_Borowiec w pałacu fot. Julia Dobrzańska.jpg

Badanie nietoperzy – z uwagi na ich nocną aktywność oraz spędzanie dnia w niedostępnych kryjówkach – wymaga specjalnie dobranych metod badawczych. Często dla postronnego obserwatora te nocne ssaki są w ogóle niezauważalne. Dlatego wciąż wiele terenów jest niezbadanych pod kątem ich występowania, różnorodności gatunkowej itp.

Dotychczas na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie obserwacje nietoperzy prowadzono sporadycznie. Na początku lat 90. zaobserwowano w Morysinie borowca wielkiego i nocka rudego, zaś na terenie parku – nocka Natterera.

W ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” w latach 2015–2016 przeprowadzono kompleksowe badania wilanowskich nietoperzy.

Metody

W celu wykrycia jak największej liczby gatunków nietoperzy pojawiających się na tym terenie zastosowano różnorodne metody badań.

1. Zimą 2013/2014 oraz 2014/2015 skontrolowano wszelkie podziemia znajdujące się na omawianym terenie – piwnice pod zabudowaniami pałacowymi, piwnicę pod leśniczówką w Morysinie, Grotę, pojedyncze małe piwniczki ziemne.

2. Kontrolowano potencjalne miejsca letniego dziennego pobytu tych ssaków, przede wszystkim strychy budynków.

3. Prowadzono odłowy w sieci chiropterologiczne, które były rozstawiane w miejscach intensywnego przelotu nietoperzy (na drogach leśnych i parkowych, nad wodami lub na ich brzegach).

4. Ponadto prowadzono odłowy nietoperzy przy otworach podziemi oraz ruin budynków, aby sprawdzić, czy ma miejsce tam ich rojenie. Wiosną i jesienią nietoperze mniej lub bardziej masowo latają w pewnych miejscach (roją się), co ma najprawdopodobniej związek z zachowaniami godowymi.

Wyniki

1. Okres zimowania

Zimę nietoperze przesypiają w kryjówkach podziemnych. Kontrolą objęto podziemia zabudowań położonych na terenie muzeum oraz rez. Morysin. Stwierdzono występowanie nietoperzy jedynie w Grocie, a dokładnie w jej przywejściowych częściach. 11 i 25 marca 2015 r. stwierdzono tam dwa osobniki nocka Natterera Myotis nattereri, gatunku najliczniej obserwowanego w warszawskich zimowiskach tych ssaków (Fuszara, Kowalski 1995). Z uwagi na identyczną lokalizację tych zwierząt podczas obu omawianych kontroli można przypuszczać, że były to te same osobniki. 8 kwietnia 2015 r. nietoperzy tam nie stwierdzono – zakończyły one zimowanie. Warto zwrócić uwagę, że dwa lata temu, 6 listopada 2013 r., w Grocie obserwowano jednego osobnika gacka brunatnego Plecotus auritus. Zatem może być ona wykorzystywana także przez inne gatunki tych ssaków. W głębi obiektu, w jego nowoczesnych częściach, nietoperzy nie obserwowano.

2. Kryjówki letnie w budynkach

Latem roku 2015 skontrolowano dostępne strychy budynków gospodarczych. Nie stwierdzono w nich nietoperzy ani ich śladów bytowania (odchody). Może być to spowodowane powszechnym występowaniem kuny domowej Martes foina, której bardzo liczne odchody stwierdzono na prawie wszystkich niezagospodarowanych strychach i poddaszach.

3. Wiosenne i jesienne rojenie

Wioną i jesienią nietoperze zlatują się nocami do podziemi, ruin budynków itp., gromadnie tam latając. Przypuszcza się, że ma to związek z godami. Zachowania te nazywamy rojeniem. W dniach 26 i 27 maja oraz w 1 i 4 września 2015 r. skontrolowano budynki znajdujące się w rez. Morysin i w jego okolicy (rotunda, domek stróża oraz brama wjazdowa). Rozstawiono siatki w ruinach lub ich pobliżu (trzy w bramie, po jednej w pozostałych ruinach). Nie stwierdzono tam aktywności nietoperzy – jedynie w bramie obserwowano jednego przelatującego nietoperza.

Późnym latem oraz jesienią dokonano obserwacji rojenia w wejściu do Groty. 5 sierpnia odłowiono 2 samce gacka brunatnego, zaś 29 września – 7 nocków Natterera (5 samców, 2 samice), 2 samce gacka brunatnego oraz sama nocka rudego.

4. Letnie odłowy w sieci

Nietoperze odławiano zarówno w parku, jak i w rezerwacie przyrody Morysin. W parku wybierano alejki z obu stron obsadzone drzewami, zaś w rezerwacie – ścieżki jak najszersze (generalnie są one tam bardzo wąskie). Ponadto w rezerwacie jednokrotnie odławiano na jazie na Kanale Sobieskiego. Wybrano 4 stanowiska w Morysinie oraz 4 w parku.

Podsumowanie

1. Na omawianym terenie stwierdzono jedynie pięć gatunków nietoperzy, po 4 zarówno w parku, jak i w Morysinie. Także liczby nietoperzy odławiane w sieci są małe. Przyczyną tego mogą być niesprzyjające dla nietoperzy warunki, jakie panują na obu tych terenach. W Morysinie ścieżki są bardzo wąskie, zatem nieodpowiednie dla latających nietoperzy, zaś w parku większość terenu jest odkryta, zatem omijana przez te ssaki. Brak jest dogodnych dla nietoperzy kryjówek – podziemi jest niewiele, zaś strychy są zasiedlone przez drapieżnika – kunę domową.

2. Stwierdzone gatunki są pospolite i liczne w Polsce. Na uwagę zasługuje stwierdzenie mopka, gatunku wymienionego w II Załączniku Dyrektywy Siedliskowej EWG.

3. Jedyną stałą kryjówką nietoperzy jest Grota. Korzystne byłoby niezagospodarowywanie tego obiektu, zwłaszcza przywejściowych jej części. Pozwoli to nietoperzom na korzystanie z niej w kolejnych latach.

4. Ten sam obiekt jest miejscem rojenia nietoperzy. Dobrze byłoby pozostawić jak najmniej zasłonięte wejście do obiektu, a w przyszłości zamontować drzwi, w których znajdą się jedynie poziome pręty (co ułatwi nietoperzom wlatywanie i wylatywanie).

Badania prowadził Marek Kowalski z Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”.


Nietoperze występujące w na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie

Nocek Natterera Myotis nattereri

Gatunek związany latem z lasami. Jego kryjówkami w tym okresie są dziuple, budki oraz – rzadziej – budynki. Zimę spędza w różnorodnych podziemiach, począwszy od małych przydomowych piwnic, skończywszy na dużych fortach. Wybiera tam miejsca dość ciepłe i o dużej wilgotności względnej. Ukrywa się w miejscach położonych wysoko nad powierzchnią podłogi, najczęściej kryjąc się w szczelinach.

Status gatunku. Nocek Natterera objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Był jednym z dwu najliczniej obserwowanych gatunków. Odnotowany zimą (osobniki zimujące w Grocie) i latem – odławiano je w Morysinie i parku. Ponadto jednego osobnika odnotowano w maju 1994 roku w niezidentyfikowanym budynku w parku (I. Krasnodębski, dane niepublikowane).

Nocek rudy Myotis daubentonii

Gatunek związany latem z lasami oraz zbiornikami wodnymi. Jego kryjówkami w tym okresie są dziuple oraz – rzadziej – szczeliny pod mostami. Zimę spędza w różnorodnych podziemiach, począwszy od małych przydomowych piwnic, skończywszy na dużych fortach. Wybiera tam miejsca dość ciepłe i o dużej wilgotności względnej. Ukrywa się w miejscach położonych wysoko nad powierzchnią podłogi, najczęściej kryjąc się w szczelinach.

Status gatunku. Nocek rudy objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Był jednym z dwu najliczniej obserwowanych gatunków. Odnotowany latem, kiedy był najliczniej odławianym nietoperzem w Morysinie i parku. Odłowiony był także w czerwcu 1991 r. (1 osobnik – I. Krasnodębski, dane niepublikowane). 

Borowiec wielki Nyctalus noctula

Jeden z największych krajowych gatunków nietoperzy, związany latem z lasami. Jego kryjówkami w tym okresie są dziuple oraz – rzadziej – szczeliny w budynkach. Na zimę większość osobników odlatuje do południowej lub zachodniej Europy.

Status gatunku. Borowiec wielki objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Na badanym terenie stwierdzony był w okresie letnim – w parku i Morysinie – odłowiono po jednym osobniku.  Odłowiony był także w sierpniu 1990 r. (1 osobnik – I. Krasnodębski, dane niepublikowane).

Gacek brunatny Plecotus auritus

Jeden z najpospolitszych gatunków krajowych, zasiedlający bardzo różnorodne środowiska i kryjówki. Latem są to zarówno dziuple i skrzynki, jak również budynki. Zimą gacek brunatny spotykany jest w podziemiach o różnorodnej kubaturze, jednak z danych ogólnopolskich wynika, że zdecydowanie preferuje małe, przydomowe piwnice. Wybiera on tam miejsca chłodne i o małej wilgotności względnej. Na terenie Muzeum jednego osobniki obserwowano w Grocie zimą roku 2013.  

Status gatunku. Gacek brunatny objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną).

Zamieszczony jest w załączniku IV Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków najmniejszej troski (kategoria Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Na omawianym terenie obserwowany zimą (jeden osobnik w Grocie w roku 2013) oraz latem – jeden osobnik odłowiony w Morysinie oraz 4 osobniki schwytane podczas rojenia w wejściu do Groty.

Mopek Barbastella barbastellus

Gatunek związany latem z lasami. Jego kryjówkami w tym okresie są wąskie, ale duże powierzchniowo przestrzenie, najczęściej za odstającymi płatami kory, w pęknięciach pni drzew, za okiennicami itp. Zimę spędza w różnorodnych podziemiach, począwszy od małych przydomowych piwnic, skończywszy na dużych fortach. Wybiera tam miejsca chłodne. Ukrywa się w miejscach położonych wysoko nad powierzchnią podłogi, najczęściej kryjąc się w szczelinach.

Status gatunku. Mopek objęty jest w Polsce ochroną ścisłą jako gatunek wymagający czynnej ochrony; ponadto wszelkie zimowiska nietoperzy, w których w ciągu trzech kolejnych lat choć raz stwierdzono ponad 200 osobników tych ssaków, mogą mieć wyznaczoną strefę ochrony całorocznej, która obejmuje pomieszczenia i kryjówki zajmowane przez nietoperze (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt).

Zamieszczony jest w II i IV załączniku Dyrektywy Rady EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Wymieniony jest także w Załączniku II Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku II Konwencji Bońskiej. Zaliczony został do gatunków bliskich zagrożenia (kategoria Lower Risk: Least Concern) na czerwonej liście IUCN.

Był jednym z dwu najliczniej obserwowanych gatunków. Odnotowany latem, kiedy był najliczniej odławianym nietoperzem w Morysinie i parku. Zaliczony został do gatunków bliskich zagrożenia (kategoria Near Threatened ) na czerwonej liście IUCN.

Na terenie Parku odłowiono w sieci jednego osobnika.

eea grants logo

 

Badania prowadzono w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

2016-10-13
ogrod_wloski_fot.W. Holnicki.jpg

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w latach 2014–2016 realizowało projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum …

EOG_Drzewa pomnikowe3a, Wiąz polny, Ulmus minor, fot. fram.com.jpg

Drzewa pomnikowe w Wilanowie

Wstępna analiza fenologiczna drzew pomnikowych Jedną z części projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” były …

EOG_Podziwiamy różnorodność barw na skrzydle mysikrólika. fot. Julia Dobrzańska.JPG

Ptaki – monitoring i waloryzacja awifauny (wyniki badań)

Prace badawcze w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” obejmowały monitoring i waloryzację …

wazki_epitheca_bimaculata_fot_t_karasek.jpg

Czy ważki zapadają w sen zimowy? – wywiad

Długa historia ewolucyjna, fascynujące zwyczaje i zachowania, przyjemność obserwacji – w bogaty i różnorodny świat ważek wprowadzi nas Tomasz Karasek, który badał wilanowską populację tych owadów w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”.

Panorama_Warszawy1726.JPG

Żywy inwentarz w Warszawie

Wygląd miast europejskich czasów nowożytnych był katastrofalny z punktu widzenia czystości i higieny ogólnej, a Warszawa nie stanowiła tu wyjątku. …

Biuletyn Informacji Publicznej Biuletyn Informacji Publicznej

Muzeum w Internecie

Organizator

Partnerzy

Sponsorzy

Idea & Design
Copyright © Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem