Zbrodnia obrazy majestatu
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Zbrodnia obrazy majestatu Jacek Żukowski
44_zamach na króla zygmunta wazę.jpg

Zbrodnia o nazwie pochodzącej od terminu „skrzywdzony majestat” czerpała w dużej mierze z ideologii uświęcenia władzy świeckiej. Dostojność króla chrześcijańskiego była odbiciem majestatu Boga, stąd crimen laese majestatis stanowiło największą przewinę wobec suwerena. U fundamentów owej konstrukcji prawnej stała figura księcia jako metafory państwa, ekskluzywnego suwerena symbolizującego, przedstawiającego, wyrażającego i  konstruującego państwo, skupiającego najwyższą władzę polityczną, a poprzez kompetencję nawracania heretyków gwarantującego pokój społeczny i zachowanie polityczno-religijnej tożsamości państwa. Bazą dla takiego myślenia była ideologia corpus mysticum, zakładająca quasi-kapłański i uświęcony charakter władzy monarszej, związana z teorią ojca ojczyzny, sądzącego i karzącego „prokuratora” Boga. Istotą opisywanej zbrodni było wystąpienie przeciwko depozytariuszowi imperium lub potestas. Powyższej kwalifikacji podlegały takie wykroczenia, jak choćby fałszowanie monety czy zemsta prywatna (prywatne uwięzienie, etc.), nie wspominając o lżeniu panującego, atakach na znaki władzy, czy naruszeniu nietykalności cielesnej suwerena (Michał Piekarski, autor zamachu na Zygmunta III, został uznanym winnym „zbrodni stanu i morderstwa względem osoby i Majestatu Królewskiego”).

Maiestas stanowiła cechę wynikającą z istoty instytucji suwerena (ius dominationis), nie zaś z osobistych przymiotów, dlatego też była atrybutem niezbywalnym. Formalnie, polski system prawny (a zwłaszcza piśmiennictwo prawnicze, często postulatywne wobec rzeczywistości orzeczniczej) zawęził przedmiotowe pojęcie do „obrażenia Majestatu Królewskiego tylko w osobie królewskiej”. Odseparowanie tego występku od przestępstwa zdrady państwa stanowiło nawiązanie do tradycji rzymskiej republiki. Praktyka prawna prowadziła jednak do rozszerzania tego pojęcia. Służyła temu tendencja do tworzenia konstrukcji typu crimen laesae Divinae Maiestatis et Reipublicae.

Przedmiotem ochrony prawnej był także Majestat Boski. Już w 392 roku praktykowanie wiary obcej wobec katolickiej ortodoksji zostało przez prawo publiczne uznane za laesa maiestas. Naruszenie choćby jednego składnika bosko-naturalnego porządku stanowiło wyraz nieposłuszeństwa, wystąpienie przeciw podstawowemu obowiązkowi wierności suwerenowi (obedientia). W tym ujęciu Majestat traktowano jako najwyższą potęgę, wolną od praw, które obowiązują obywateli i poddanych. Także w Rzeczypospolitej wykorzystywano omawianą konstrukcję do celów politycznych – m.in. w 1609 r. oskarżono „schizmatyków wileńskich” o „praktyki w Moskwie”, kwalifikując ich czyn jako crimen laesae maiestatis. 25 marca 1638 roku wojewoda brzesko-litewski oprotestował projekt konstytucji o tytułach książęcych, krytykując Unię. Oskarżony o crimen laesae Maiestatis et Reipublicae, musiał przeprosić Senat i króla. Dopiero z czasem nastąpił rozwód pomiędzy laesa religio a laesa maiestas.

Majestat króla elekcyjnego miał charakter specyficzny. Jego autorytet związany był przede wszystkim z pozycją „pierwszego stanu Rzeczypospolitej”. Powszechnie uznawano jednak, że jego dostojeństwo nie uległo ograniczeniu poprzez instytucję wolnej elekcji. Obowiązek ochrony godności monarchy spoczywał na każdym szlachcicu. Zdawano sobie sprawę, że król i jego powaga stanowią lepiszcze integralności państwa, ewokujące najstarszą tradycję władzy oraz historyczną ciągłość Rzeczypospolitej.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem