Arcykacerz z Polski
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Arcykacerz z Polski Bartłomiej Czarski
57_sąd ostateczny prostestancki.jpg

Czytelnika, który przegląda XVI-wieczne druki wydane poza granicami Polski, zawsze cieszy widok wzmianek o ojczyźnie Sarmatów, jej władcach bądź wybitnych przedstawicielach. Szczególną radość sprawiają natomiast sytuacje, w których cały tekst bądź jego część dedykowane są Polakom. Z reguły tego typu dedykacje powiązane są z kwestiami finansowymi i instytucją mecenatu. Bywa jednak i tak, że niekoniecznie pieniądze muszą być jedynym czynnikiem decydującym o zadedykowaniu komuś jakiegoś dzieła. Z taką sytuacją mamy prawdopodobnie do czynienia w przypadku popularnego opracowania geograficznego autorstwa szwajcarskiego humanisty Henricusa Glareanusa pt. De geographia liber unus.

Pracę tę poprzedza list dedykacyjny skierowany do wyjątkowej, jeśli chodzi o Polskę, postaci XVI wieku. Mowa tu o Janie Łaskim Młodszym, mniej znanym dziś, bratanku prymasa oraz kanclerza noszącego to samo imię i nazwisko. Można powiedzieć, że sława adresata tej dedykacji do dziś jest większa poza granicami jego ojczyzny niż w kraju pochodzenia. Był on w zasadzie jedynym polskim działaczem Reformacji, którego praca oraz dokonania zyskały uznanie na zachodzie Europy.

Łaski z początku, jak wielu pionierów Reformacji, był księdzem. Wszystko w zasadzie zapowiadało, że na polu kariery kościelnej osiągnie znaczące sukcesy – był przecież protegowanym jednej z najpotężniejszych w tym czasie osób w państwie polskim, swojego stryja. Wśród jego atutów znajdowało się także doskonałe wykształcenie, jakie zdobył w trakcie zagranicznych studiów w Wiedniu oraz w Padwie i Bolonii. Nie bez znaczenia był również znaczny majątek rodziny. Stało się jednak inaczej i Jan Łaski zdecydował się wystąpić z Kościoła katolickiego i związać z ruchem reformacyjnym. Szczególnie zasłynął jako organizator zborów we Fryzji, gdzie jego działalność w zasadzie doprowadziła do wyparcia z regionu Kościoła rzymskiego. Doceniono go także w Anglii, gdzie król Edward VI mianował go superintendentem nadzorującym pracę pastorów zborów skupiających cudzoziemców, którzy uciekli przed prześladowaniami na kontynencie.

Warto również dodać, że Łaski odegrał ważną rolę, jeśli chodzi o organizację zborów protestanckich na terenie Rzeczypospolitej, do której powrócił w roku 1556. Bez powodzenia starał się wówczas o utworzenie w Polsce kościoła narodowego. Nie udało mu się jednak pozyskać dla tej inicjatywy osoby ówczesnego króla – Zygmunta Augusta, i przedsięwzięcie nie zakończyło się sukcesem. Niezrażony tym prowadził dalej swoją działalność teologiczną oraz organizacyjną, wiążąc się np. z Radziwiłłami, którzy wspierali polskich i litewskich różnowierców.

Jana Łaskiego Młodszego wyróżnia silne akcentowanie zasad demokratycznych i walka z hierarchiczną strukturą Kościoła. Z założenia starał się godzić i budować silne struktury łączące różne ruchy tworzące Reformację. Między innymi z tego względu cieszył się dużym szacunkiem, czego przejaw stanowi wspomniana na wstępie dedykacja Glareanusa. Warto dodać, że geograficzne dzieło szwajcarskiego uczonego doczekało się dziesięciu wydań. Drukowano je w Bazylei (1527, 1528), Wenecji (1529, 1538, 1549), Fryburgu Bryzgowijskim (1536, 1539, 1543, 1551) oraz w Paryżu (1550). We wszystkich tych edycjach, bez względu na miejsce, w jakim zostały wydrukowane, zawarta została dedykacja dla Jana Łaskiego. Można więc powiedzieć, że stanowi ona drobny literacki pomnik tej postaci, który poświadcza jej rangę i znaczenie w swojej epoce. Na zakończenie warto dodać, że Jan Łaski Młodszy doczekał się także innego pomnika, tym razem materialnego. Jego osoba upamiętniona został bowiem w ramach tak zwanego Pomnika Reformacji, jaki znajduje się w Genewie, przed tamtejszym uniwersytetem. Pochodzący z Polski działacz przedstawiony został w gronie najwybitniejszych przedstawicieli Reformacji, obok takich postaci jak Jan Kalwin czy Wilhelm Farel.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem