Biała Dama z Cieszkowa
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Biała Dama z Cieszkowa Hanna Widacka
Katarzyna Ludwika z Sapiehów Sapieżyna

Mała wieś Cieszków, położona 2 km za miasteczkiem Zduny, na terenie Dolnego Śląska, znajdowała się ongiś w posiadaniu rodziny Maltzanów, a od 1745 r. należała do księżnej Katarzyny Ludwiki z Sapiehów Sapieżyny (1718 – 1779), córki wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego Kazimierza Jana. To właśnie jej zjawa miała ukazywać się w nieistniejącym dziś cieszkowskim pałacu, wkrótce po śmierci właścicielki, która żyła jak chciała, nie zważając na żadne konwenanse.

Opowiadano, że „z chwilą nadejścia mroków nocy w ciemnym parku rozświetlonym blaskiem księżyca z nieziemskiej poświaty wyłaniała się postać tajemniczej niewiasty ubranej w śnieżnobiałe szaty. (...) Jej sylwetka krążyła dawniej wokół murów pałacu, dziś natomiast można ją spotkać (...) w dawnym parku pałacowym, błąkającą się przy pozostałościach zniszczonego przed laty pałacu. (...) Krąży nocą wokół swej dawnej siedziby, jęczy i zawodzi, a niekiedy jej głos zagłusza szumiący w listowiu wiatr. Tak odbywa stałą nocną wędrówkę, by odmienić swój los, a gdy za oknami staje świt, jej niematerialna postać rozpływa się w porannej mgle”. Mówiono też, że snuje się wieczorami i nocami po dworskich pokojach, schodach i piwnicach, ostatecznie znikając pod wielkim starym drzewem, rosnącym w parku. Utrzymywano, że szuka skarbu, zakopanego w cieszkowskiej rezydencji jeszcze w czasach I rozbioru...

Ostatni raz Biała Dama ukazała się ok. 1830 r. Ówczesny dziedzic, któremu doniesiono kolejny raz o jej wędrówkach po pałacu, wstał od wieczerzy, wziął fuzję i zaczął gonić widmo. Biały cień zaczął przed nim uchodzić i po długiej gonitwie spłynął do piwnicy. Dziedzic zbiegł za nim i już – już zbliżał się do wtulonej w kąt mary, chcąc dotknąć ją lufą fuzji, gdy nagle zjawisko się rozwiało.

Co takiego uczyniła księżna Sapieżyna, aby miała pokutować po śmierci ? W wieku 18 lat wydana za kuzyna, wojewodę smoleńskiego Michała Antoniego Sapiehę, po 12 latach rozwiodła się z nim, po czym natychmiast (1745) poślubiła ... swojego kamerdynera, niejakiego Wojciecha Pawła Żywnego, rodem z Pragi czeskiej. Romans obojga trwał już od dłuższego czasu, a małżeństwo – zawarte w jednym z warszawskich kościołów – było oczywiście skandalicznym mezaliansem. Ex – Sapieżyna wolała zniknąć z Rzeczypospolitej i w tym celu zakupiła Cieszków  (noszący wówczas niemiecką nazwę Freyhan). Małżonkowi wystarała się od cesarzowej Marii Teresy o szlachectwo austriackie i nazwisko von Lilienfeld (lub Lilienhoff), co potwierdził później Fryderyk II pruski, zezwalając jednak Katarzynie na używanie nadal tytułu książęcego. Państwo Lilienfeld doczekali się dwóch synów oraz córki, której przedwczesna śmierć zaważyła na decyzji Katarzyny przybrania tercjarskiego habitu.      Wiedząc, że nie zostanie pochowana w rodzinnych grobowcach, w 1753 r. ufundowała tu barokowy kościół katolicki p.w. Wniebowzięcia NMPanny, w którego krypcie pokazywano jej zasuszone, ongiś zabalsamowane  szczątki.

Na marginesie warto dodać, iż czeskiego pochodzenia Wojciech Żywny (1756 – 1842), pierwszy nauczyciel Fryderyka Chopina w Warszawie w latach 1816 – 1822, przed rozbiorami był nauczycielem muzyki u Sapiehów w Dereczynie koło Nowogródka.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem