Kiedy w 1676 roku Jan Sobieski przyjął godność królewską i jako Jan III zasiadł na tronie, siedzibą jego dworu stał się surowy w swym wyrazie Zamek Królewski w Warszawie, usytuowany w obrębie gęsto zabudowanego miasta. Nieprzywykły do warunków miejskiego życia król-ziemianin zapragnął stworzyć sobie w pobliżu stolicy letnią rezydencję na wsi, dającą mu możliwość zażywania spokoju, kontaktu z naturą i wypoczynku. W 1677 roku za pośrednictwem koniuszego koronnego Marka Matczyńskiego król zakupił pobliską wieś zwaną od średniowiecza Milanów. Zaraz po nabyciu Milanowa nowy gospodarz nadał mu łacińską nazwę Villa Nova, która bardzo szybko została spolszczona na Wilanów, doskonale współbrzmiąc z dotychczasową historyczną nazwą. W zakupionych dobrach wilanowskich zastał Jan III „pałac w murach dopiero co zaczęty”, który postanowił rozbudować. W wyniku tych prac dawny staropolski dwór ziemiański zamienił się w barokową rezydencję – majestatyczną i reprezentacyjną. Po śmierci króla Jana III na kształt założenia wpłynęła kolejna właścicielka tego miejsca – Elżbieta Sieniawska, na której polecenie powstały dwa skrzydła boczne nadające pałacowi charakterystyczny kształt podkowy. Późniejszą znaczącą zmianą była dobudowa na końcu skrzydła południowego tzw. Łazienki Marszałkowej Izabeli Lubomirskiej na planie zbliżonym do kwadratu. Pałac w Wilanowie wraz z malowniczym ogrodem i parkiem tworzą popularny w baroku typ regularnego, osiowego założenia usytuowanego między reprezentacyjnym dziedzińcem honorowym a ogrodem (tzw. entre cour et jardin).

Na przestrzeni ponad 300-letniej historii pałacu w Wilanowie jego kolejni właściciele rozbudowywali rezydencję i wprowadzali w niej zmiany zgodne z panującymi modami. Mimo to pałac zachował oryginalny charakter oddający wciąż żywą pamięć o jego pierwszym właścicielu – królu Janie III.