PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska
nieslyszacy
PL EN
Unia Europejska
Unia Europejska

„Głowa Chrystusa (Salvator Mundi)” – zaginiony obraz przypisywany Domenicowi Ghirlandaiowi (1449–1494)

Chrystus Ghirlandaio.jpg

W 1940 r. w Nowym Jorku, w ramach udziału Polski w Wystawie Światowej (New York World’s Fair), odbyła się wystawa dzieł sztuki – w większości obrazów Starych Mistrzów – pochodzących z przedwojennych polskich kolekcji. Wystawie, która wciąż wzbudza żywe zainteresowanie badaczy, towarzyszył katalog z wyborem reprodukcji eksponowanych dzieł[1].

W zbiorach The New York Public Library zachowała się fotografia wykonana 25 maja 1940 r., ukazująca ambasadora RP w Waszyngtonie, hrabiego Jerzego Potockiego, zwiedzającego wystawę w towarzystwie S. Maurice’a Solomona, właściciela European Art Galleries Inc., Potocki i Solomon bacznie przyglądają się jednemu z obrazów, wiszącemu po prawej stronie kadru: Głowie Chrystusa, w katalogu nowojorskiej wystawy przypisywanemu Domenicowi Ghirlandaiowi (właśc. Domenico di Tommaso di Currado di Doffo Bigordi[2]; 1449–1494)[3].

Taka atrybucja nie jest popularna w zachowanych spisach polskich historycznych kolekcji, tym bardziej więc mamy do czynienia z wyjątkowym obiektem sztuki. W przypadku Głowy Chrystusa za takim przypisaniem autorstwa dzieła przemawiają argumenty natury stylistycznej: obraz wyraźnie wykazuje cechy stylu malarskiego Ghirlandaia. Są one zauważalne na przykład w zestawieniu Głowy Chrystusa z postacią jednego z apostołów w scenie Ostatniej Wieczerzy (Cenacolo) – fresku namalowanego przez Ghirlandaia na ścianie Małego Refektarza Klasztoru Świętego Marka we Florencji (obecnie: Museo di San Marco)[4]. Na omawianym obrazie Chrystus trzyma w lewej ręce przezroczystą kulę symbolizującą ziemski glob, prawą natomiast wyciąga w geście błogosławieństwa – jest zatem przedstawiony w typie ikonograficznym Salvatora Mundi, Zbawcy Świata. 

Obecne miejsce przechowywania obrazu Głowa Chrystusa nie jest znane. Następnego dnia po wykonaniu fotografii z wystawy, 26 maja 1940 r., „New York Times” doniósł czytelnikom, że obrazy i rzeźby, których łączna szacunkowa wartość przekraczała 12 mln dol., przywieziono z czołowych polskich muzeów i galerii przed agresją nazistowską na Polskę (1939) oraz już po wybuchu wojny[5]. Istnieje hipoteza, dotychczas niezweryfikowana, że obiekty pochodziły z kolekcji hrabiów Potockich w Łańcucie[6], z której najcenniejszą część Alfred Potocki, ostatni ordynat łańcucki, jesienią 1944 r. ewakuował do Austrii, Liechtensteinu i Szwajcarii[7].

Ciekawe, że Głowy Chrystusa znajdowały się m.in. w kolekcji księcia Konstantego Adama Czartoryskiego (1773–1860) w pałacu w Weinhaus pod Wiedniem[8], a zatem temat ten cieszył się pewną popularnością wśród XIX-wiecznych kolekcjonerów. Pozostaje do zbadania, jak dużą.


[1] Old Masters. A Collection of Polish-Owned Works of Art. Official Catalogue. Completely Illustrated, arranged by the European Art Galleries, Inc. to help to maintain the exhibit of Poland at the World’s Fair, New York, 1940, De Luxe Edition, New York [European Art Galleries, Inc.] 1940.
[2] Sam artysta sygnował swoje dzieła: „Bighordi” lub „Grillandai”. Zob. G.S. Davies, Ghirlandaio. With 50 plates, wyd. 2, Methuen and Co., 1909, s. 1.
[3] The New York Public Library, Manuscripts and Archives Division, Poland Participation – Officials look at painting (Image ID: 1680577), online: https://digitalcollections.nypl.org/items/5e66b3e9-28da-d471-e040-e00a180654d7 (dostęp: 29.06.2020). Fotografia reprodukowana w artykule: P.J. Bloch, Tajemnicza kolekcja „Starych Mistrzów”, „Spotkania z Zabytkami”, nr 5-6, 2014, s. 9, il. 8. Por. A. Woźniak-Wieczorek, „Leonardiana” w kolekcjach dzieł sztuki polskich rodzin w XIX wieku, [w:] Leonardiana w kolekcjach polskich, katalog wystawy, Warszawa 2019
[4] http://www.polomusealetoscana.beniculturali.it/index.php?it/190/museo-di-san-marco-firenze (dostęp: 17.10.2020). Na temat fresku powstała praca magisterska: R.L. Hostetter, The San Marco Last Supper by Domenico Ghirlandaio: a Domenican Message, Michigan State University. Dept. of Art, 1991.
[5] P.J. Bloch, Tajemnicza kolekcja…, op. cit., s. 7.
[6] „Old Masters. A Collection of Polish-Owned Works of Art”, Nowy York, 1940 – komentarz Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, „Spotkania z Zabytkami”, nr 5-6, 2014, s. 19.
[7] M. Radziwiłł, Słowo wstępne, [w:] A. Cholewianka-Kruszyńska, Łańcuciana ze zbiorów Fundacji Trzy Trąby i Fundacji im. Feliksa hr. Sobańskiego, seria: „Biblioteka dawnej Ordynacji Łańcuckiej”, nr 5 (7), Muzeum-Zamek w Łańcucie, Łańcut 2019, s. 7.
[8] Na temat kolekcji książąt Czartoryskich z Weinhaus por.: A. Woźniak-Wieczorek, „Madonna z Dzieciątkiem” Bernardina Luiniego, online: https://www.wilanow-palac.pl/madonna_z_dzieciatkiem_bernardina_luiniego.html (dostęp: 17.10.2020).

2020-10-21
Bernardino Luini (ok. 1480/82 - ok. 1532) – przypisywany, Madonna z Dzieciątkiem, ok. 1515-1520, spoiwo olejne, deska topolowa, 74 cm x 56 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie (nr inw. M.Ob.624 MNW), fot. Krzysztof Wilczyński

„Madonna z Dzieciątkiem” Bernardina Luiniego

Obraz „Madonna z Dzieciątkiem” przypisywany Bernardinowi Luiniemu pochodzi z historycznej kolekcji księcia Konstantego Adama Czartoryskiego (1774–1860) z pałacu w Weinhaus …

C47880 Salvator Mundi WWW.jpg

Tajemniczy wizerunek „Chrystusa Zbawiciela” (Salvator Mundi) z kolekcji Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

W historycznej kolekcji wilanowskiej tworzonej przez kolejnych właścicieli pałacu znalazł się tajemniczy wizerunek Chrystusa Zbawiciela (Salvator Mundi), którego wartość Stanisław …

leonardiana - .jpg

Zaginione leonardiana z kolekcji wilanowskiej. Część II: „Głowy apostołów z Ostatniej Wieczerzy” Leonarda da Vinci

Wśród obiektów zaginionych po II wojnie światowej ze zbiorów wilanowskich znajdują się rysunki (kartony) Głów apostołów z Ostatniej Wieczerzy Leonarda …

Chrystus Zbawca Świata (Salvator Mundi) z prywatnej kolekcji księdza Waldemara Sierpińskiego.jpg

„Chrystus Zbawca Świata” („Salvator Mundi”) z Kolekcji prywatnej

Bezpośrednim pierwowzorem dla obrazu Chrystus Zbawca Świata (Salvator Mundi) z Kolekcji prywatnej jest dzieło przypisywane Bartholomeusowi Sprangerowi (1546–1611), przechowywane w …

Il. 1-2 Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum Potockich z Krzeszowic, sygn. AKPot. 2851. Fragment serii opisów „Obrazów Galleryi Willanowskiey” dotyczący obrazu Zbawiciel trzymający w ręku Kulę Ziemską, s. 69-70, rkps.

Portrety Joanny Aragońskiej a wilanowski „Salvator Mundi”

Prezentowany na wystawie Leonardiana w kolekcjach polskich obraz Zbawca Świata (Salvator Mundi; nr inw. Wil.1016) był dawniej kojarzony poprzez formalne …

Biuletyn Informacji Publicznej Biuletyn Informacji Publicznej

Muzeum w Internecie

Organizator

Partnerzy

Sponsorzy

Idea & Design
Copyright © Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem