8 lutego 1676 r. zmarł w Moskwie car Aleksy Michajłowicz. Jego syn i następca Fiodor III Aleksejewicz dziesięć dni później wystosował do Jana III uroczystą gramotę, w której informował o objęciu władzy. Nowy car powiadamiał także swojego zachodniego sąsiada, że umierający ojciec polecił mu zachowanie pokoju z Rzecząpospolitą. Ze swej strony Fiodor gorąco zapewniał o pragnieniu przyjaźni i pokoju wieczystego. Jan III otrzymał wspomnianą gramotę 7 kwietnia w Krakowie, po sejmie koronacyjnym, za pośrednictwem rosyjskiego gońca i poddiaczego Wasyla Tymofjejewa.
Niezwłocznie ze strony polskiego króla została wystosowana gramota gratulacyjna, w której Lew Lechistanu wyrażał żal z powodu śmierci starego cara: tak z drugiej miary winszujemy Wam bratu naszemu Wielkiemu Hospodaru Waszemu Carskiemu Wieliczestwu, żeś na majestacie sławnego po wszystkich narodach ojca swego wielkiego hospodara Jego Carskiego Wieliczestwa osiadł i koroną jego ozdobiony. Jan III wyrażał nadzieję na zachowanie miłości i pokoju między monarchami chrześcijańskiemi, i życzenie, by Bóg na postrach i pohańbienie wszystkich bisurmańskich narodów błogosławił. Króla polskiego radością napawała wola nowego cara, by zachować dotychczasowe porozumienia między obydwoma państwami, co ze swojej strony także deklarował, a tekst pointował: Jakoż ten czas następuje, abyśmy sobie tej zaprzysiężonej braterskiej miłości dotrzymali i brat brata, za następowaniem spolnego nieprzyjaciela Krzyża Świętego, nie odstępował. Tekst gramoty wysłany został do Moskwy z tym samym gońcem.
Niedaleka przyszłość miała ukazać, że życie napisało własny i odmienny od wyrażonego w gramocie scenariusz. Pół roku później Jan III zawarł rozejm z Półksiężycem, a stosunki polsko-rosyjskie weszły w fazę ostrego kryzysu.
Źródło:
Gramota Jana III do Fiodora Michajłowicza, Kraków, 12 IV 1676. Papier ozdobiony motywami roślinnymi, u góry korona, po bokach kolorowanie na zielono. Pieczęć wielka kancelarii litewskiej, woskowa, czerwona przez papier (zachowanie bardzo dobre). RGADA, F. 79/2, d. 194.
Literatura:
Zbigniew Wójcik, Rzeczpospolita wobec Turcji i Rosji 1674–1679, Wrocław 1979, s. 44–92
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
