Kufel ze scenami z historii Józefa i jego braci, zaczerpniętej z biblijnej Księgi Rodzaju oraz medalem z wizerunkiem Jana III Sobieskiego i panoramą oblężonego Chocimia
karta katalogowa kolekcji
Rzemiosło artystyczne
Peter II Röde (kufel), Jan Höhn mł. (medal)
Gdańsk
1675-1689
Srebro, złocenie, repusowanie
23,5 x 17,6 cm
Wil.6194
Niniejszy kufel zakupiony został do Muzeum Pałacu Króla Jana III dzięki środkom pozyskanym od Totalizatora Sportowego Lotto.
Ten prezentowany w szafie ze srebrami w apartamentach królewskich wilanowskiej rezydencji kufel jest zaliczany do grupy świeckich naczyń dekoracyjnych, zwanych niekiedy kredensowymi ze względu na miejsce prezentacji, powstających w II połowie XVII wieku w Gdańsku.
Jest to cylindryczny kufel z uchem i pokrywą, w którą wprawiono cenny numizmat. Lekko wybrzuszona stopa i powtarzająca jej kształt pokrywa dekorowane są motywem stylizowanego liścia akantu. Charakterystyczne dla złotnictwa II połowy XVII wieku ucho, złożone z trzech wolut, ma zamocowany w jego górnej części zawias zakończony uchwytem z dwóch połączonych wolutek, ułatwiającym uchylenie wieka.
Zewnętrzną powłokę podwójnego korpusu naczynia stanowi repusowana blacha z przedstawieniem historii Józefa, syna Jakuba i Racheli, oraz jego braci. Do zobrazowania tej opowieści wybrano sceny przedstawiające Wrzucenie Józefa do studni oraz Sprzedaż Józefa. Pas dekoracji, wykonany w głębokim, plastycznym repusie, nałożony jest na wewnętrzny złocony od środka cylinder.
Biblijna historia Józefa, chętnie przywoływana przez mistrzów gdańskich, występuje na co najmniej dwóch innych znanych kuflach wykonanych przez tego złotnika (kufel w Muzeum Narodowym w Warszawie, nr inw. 74209, datowany na lata 1676–1688, oraz kufel w Birmingham Museums and Art Gallery, nr inw. RS 799, datowany na 1676–1689). Jak podaje Dariusz Nowacki, kustosz zbiorów złotniczych na Wawelu, w naczyniach tych po raz pierwszy dekorację skomponowano nie w oddzielnych, izolowanych medalionach, jak to było popularne w latach 60. i 70. XVII w., ale w układzie ciągłym, odtwarzając charakterystyczne epizody opowieści, pozwalające na rozpoznanie biblijnego zdarzenia. Dekoracje takie zyskały uznanie i popularność wśród odbiorców wyrobów gdańskich w ostatniej ćwierci XVII w. Inspiracje ikonograficzne czerpano z bogato ilustrowanych niemieckich i niderlandzkich wydawnictw książkowych. Co ważne, interpretowały one opowieści zaczerpnięte ze Starego Testamentu w duchu protestanckiej moralistyki.
Dodatkową wartością tego naczynia jest wmontowany w pokrywę medal ze srebra złoconego, dzieło gdańskiego medaliera Jana Höhna młodszego [awers: popiersie króla Jana III w wieńcu, skierowane w prawo, i napis po prawej: IOAN III REX POLON; rewers: widok oblężonego Chocimia, u góry tarcza Sobieskich z konstelacją gwiazd, napis: INGENTIBUS AUSIS QUO VIS MONSTRAT ITER, u dołu inicjały I. H.]. Medal wybity został dla upamiętnienia zasług monarchy, którym wieczną pamięć zapewnił astronom gdański Jan Heweliusz, nadając odkrytej w 1684 roku konstelacji gwiazd miano Scutum Sobiescianum (tarcza Sobieskiego) – obecnie określanej jednym słowem: Scutum. Numizmat wprawiony został zapewne w istniejący już kufel z nieznanego w tym momencie powodu, ale takie praktyki stosowane były w złotnictwie dość często. Podnosi on wartość narracyjną i historyczną pozyskanego do kolekcji przedmiotu, który w ten sposób łączy się z postacią króla Jana III.
Joanna Paprocka-Gajek
Polecane
Kufel z wizerunkami Jana III i Marii Kazimiery
Niniejszy kufel zakupiony został do Muzeum Pałacu Króla Jana III dzięki środkom pozyskanym od Totalizatora Sportowego Lotto. Eksponat z wizerunkami króla …
XVII-wieczne kufle zakupione w ramach projektu
Pierwszy z zakupionych eksponatów to kufel wykonany przez mistrza Petera Rödego II. Na płaszczu naczynia przedstawiona jest scena zaczerpnięta z …
XVII-wieczne srebrne kufle i ich dekoracje
Srebro było dawniej cennym kruszcem, podobnie jak i dziś. Posiadanie przedmiotów srebrnych było materialnym dowodem majętności i niejednokrotnie lokatą kapitału. …