Nowożytny gdański wodociąg
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Nowożytny gdański wodociąg Dariusz Kaczor źródło: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 2008/3-4
plan_gdańska_BN.jpg

Gdańsk posiadał sieć wodociągową już od końca XIV wieku. W związku z dynamicznym rozwojem miasta podjęto budowę nowocześniejszego systemu zaopatrzenia w wodę. Inwestycję rozpoczęto w 1536 r. a ukończono w latach 1573-1576. Najważniejszym jego elementem był Wasserkunst, czyli „kunszt wodny” (zwany również Druckwerck, machina hydraulica bądź w źródłach polskich rurmus), czyli stacja pomp (wieża ciśnień). Urządzenie to ostatecznie uruchomiono dopiero po odbudowie ze zniszczeń wojennych w 1584 r. Zlokalizowano go po zachodniej stronie Głównego Miasta, niemal naprzeciw Bramy Wyżynnej, na prawym brzegu Kanału Raduńskiego. Za jego pośrednictwem woda z jeziora Jasień tłoczona była pod ciśnieniem do drewnianych rur ukrytych pod ziemią i doprowadzała bieżącą wodę do posesji mieszczan. W ówczesnym Gdańsku funkcjonowały równocześnie także studnie zlokalizowane na zapleczu posesji oraz sieć studni ulicznych zasilanych wodą z rzeki Raduni.

Gdański wodociąg był urządzeniem pożytku publicznego (publicum bonum civitatis), tzn. własnością miasta, wybudowaną, utrzymywaną i naprawianą z pieniędzy pochodzących z kasy miejskiej. Dotyczyło to tylko terenu Głównego Miasta, natomiast w innych częściach aglomeracji finansowany był przez mieszkańców zainteresowanych korzystaniem z bieżącej wody. Dlatego też Główne Miasto było terenem, na którym system wodociągów był najlepiej rozwinięty. W 1625 r. ok. 20% a w 1716 r. już ok. 30% parcel w tej części miasta miało bieżącą wodę. Przyłączenie do sieci wodociągowej było odpłatne, wnoszono kwotę od 30 florenów w połowie XVI w. do 300 florenów w 2. połowie XVIII w. W ciągu dwustu lat realna wartość opłaty wzrosła więc pięciokrotnie. Nie była ona jednak wysoka dla gdańskiego kupiectwa i patrycjatu, znaczna dla mniej zamożnych mieszczan. Rada miejska rozpatrywała rocznie średnio dwa wnioski o przyłączenie do sieci, wyjątkowy pod tym względem był rok 1640, gdy przyznano łącznie aż 20 koncesji.

Uprawnienia do korzystania z miejskiego wodociągu były precyzyjnie określone przez radę miasta. Zapisano je w dokumentach miejskich (wilkierzach) z lat 1574, 1597 i 1761. W księgach wodnych (zwanych Wasserbuch), prowadzonych przez Urząd Budowlany, notowano szczegółowe dane dotyczące prywatnych i publicznych przyłączy do sieci wodociągowej, w tym nazwisko właściciela posesji, charakter przyłącza (bieżąca woda, studnia, pompa, fontanna), rozmiar (rur, kranów i kurków) i lokalizację.


Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem