O poczcie na sejmikach ziemskich
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

O poczcie na sejmikach ziemskich Rafał Zgorzelski
44_typy szlacheckie_.jpg

Jedną z najciekawszych kwestii w dziejach Rzeczypospolitej stanowi funkcjonowanie sejmików wojewódzkich, które odgrywały niebagatelną rolę w życiu szlachty czy szerzej lokalnych wspólnot. Sejmiki stały się miejscem aktywizacji szlachty oraz wypracowywania wielu korzystnych dla danego województwa decyzji i rozwiązań. Z zachowanych laudum i aktów sejmikowych wyłania się obraz społeczności szlacheckiej zabiegającej w pierwszym rzędzie o interesy swojej ziemi czy województwa. Przedmiotem zainteresowania szlachty jest również komunikacja pocztowa, na której to niebywale tejże szlachcie zależało. Tylko za pośrednictwem poczty bowiem mogła ona utrzymywać regularną korespondencję, rozwijać interesy gospodarcze czy choćby prenumerować gazety i kalendarze. Poprzez wybieranych na sejmikach posłów stara się szlachta realizować swoje interesy na sejmie oraz u króla. W zachowanych źródłach sejmikowych z XVII i XVIII wieku znajdziemy też wiele wzmianek o poczcie. Na uwagę zasługuje to, że sejmiki nie tylko upoważniają swoich posłów do podejmowania kwestii pocztowych w Warszawie, lecz również w razie potrzeby organizują komunikację na obszarze wchodzącym w skład danego województwa, powiatu lub ziemi. Udzielane posłom na sejm instrukcje wskazują na to, że szlachta chce przede wszystkim tego, aby stanowisko generalnego pocztmistrza piastował szlachcic polski wyznania rzymsko-katolickiego. W całym gąszczu sejmikowego prawodawstwa znajdziemy też projekty mówiące o tym, iż urząd dyrektora poczty należy powierzyć kandydatowi, który zobowiązałby się ufundować „Szkołę Rycerską”, a uzyskiwane z poczty dochody były przeznaczane na utrzymanie artylerii koronnej.

Szlachta ubiega się o ustanawianie w danych ziemiach urzędów pocztowych oraz szlaków komunikacyjnych. Sejmiki naznaczają, głównie z podatku czopowego, pensję pocztmistrzom po to, aby jak najlepiej poczta konserwowana była oraz obligują ich zazwyczaj do tego, by nie pobierali opłat za nadawaną i odbieraną z urzędu korespondencję. Województwa starają się wpływać również na obsadę personalną pocztmistrzostw. Wiąże się z tym interesująca historia zabiegów szlachty województwa kaliskiego o powierzenie ok. 1755 roku stanowiska pocztmistrza poznańskiego sekretarzowi tejże poczty, który pełnił swoją służbę przez 23 lata z ukontentowaniem. Problem polegał na tym, że funkcja ta została już obsadzona przez rekomendowanego na tę funkcję przez dyrekcję poczty kandydata z Warszawy. Niemniej zabiegi szlachty zostały zwieńczone sukcesem. Rola sejmików wojewódzkich w sprawach poczty ulega zasadniczym zmianom za panowania Stanisława Augusta, ponieważ prawodawstwo państwowe zniosło wtedy partykularne urządzenia pocztowe. Jednak sejmiki nie zaniechały aktywności w sprawach związanych z komunikacją pocztową. Skrzętnie wykorzystywały luki na komunikacyjnej mapie i podejmowały inicjatywę w zakresie organizacji własnych struktur pocztowych. W sprawy związane z organizacją poczty były zaangażowane tak znane postaci jak chociażby poseł brzeskolitewski Stanisław Ursyn Niemcewicz, którego sejmik wojewódzki zobligował w 1786 roku do tego, aby zabiegał w Warszawie o uregulowanie kwestii obrotu korespondencji. Sejmiki wywierały więc duży wpływ na kształtowanie komunikacji pocztowej w Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem