Order Orła Białego
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Order Orła Białego Hanna Widacka
44_order orla bialego_gwiazda.jpg
44_order orla bialego.jpg

Najstarszym i najwyższym orderem polskim jest Order Orła Białego, ustanowiony przez króla Augusta II Mocnego w 1709 r., po powtórnym objęciu tronu (niekiedy wymieniana jest data 1 listopada 1705 r., kiedy to Wettyn rozdał swym stronnikom w Tykocinie złote owalne medale z Orłem Białym na awersie i dewizą Pro Fide, Rege et Lege ; była to pierwotna forma tego odznaczenia). Wówczas order przybrał formę krzyża wzorowanego na francuskim Orderze Św. Ducha, ustanowionym w 1578 r.

Krzyż z 1709 r., wykonany ze złota, o ośmiobocznych ramionach, pokryto czerwoną emalią z białymi brzegami ; na jego tle umieszczono białego orła w koronie. Pomiędzy ramionami krzyża (którego osiem rogów zdobiło tyleż diamentów) znajdowały się faliste promienie, także wysadzane diamentami. Krzyż wieńczyła korona. Order początkowo noszono na wstędze białej z czerwonymi paskami; potem (1713) zmieniono jej barwę na błękitną. Wtedy zmieniono też niektóre emblematy orderu: wymienione wyżej faliste promienie otrzymały linię prostą, a korona wieńcząca krzyż zniknęła. Na rewersie orderu, pośrodku, umieszczono tarczę, na której widniał „krzyżyk wsparty Herbowymi Saskimi Mieczami i literami Imienia Królewskiego przeplatany z napisem Pro Fide, Rege et Lege”. W tymże roku dodano gwiazdę złocisto – srebrną, haftowaną, przyszywaną na lewej piersi, z powtórzoną raz jeszcze dewizą (w polskim tłumaczeniu: Za wiarę, króla i prawo). Właściwy order noszono na wstędze biegnącej przez lewe ramię na prawy bok.

Za panowania obydwu Augustów odznaki orderowe (krzyż i gwiazda) nie były wykonywane ściśle według wzoru; różniły się wielkością i sposobem wykonania, a ich zdobnictwo, wartość i wielkość kamieni zależały od pozycji odznaczonego. Odznaki te wykonywano też w rozmaitych saskich warsztatach jubilerskich, np. w pracowni Johanna Melchiora  Dinglingera w Dreźnie. Waga niektórych zachowanych (nielicznych) egzemplarzy osiągała ok. 200 gramów, przy średnicy od 80 do 100 mm. Order Orła Białego w epoce saskiej był w Europie nadzwyczaj ceniony: „przebijał” w hierarchii orderowej duński Order Słonia, pruski Order Orła Czarnego i rosyjski Order Św. Andrzeja. Przyznawany był rzadko: w latach 1709 – 1763 otrzymało go ok. 370 osób.

Wygląd Orderu Orła Białego i Gwiazdy orderowej dokładnie oddają dwa miedzioryty autorstwa Jana Surmackiego, zamieszczone na dwóch osobnych tablicach w dziele Jana Fryderyka Sapiehy (1680 – 1751), kasztelana trockiego i kanclerza wielkiego litewskiego, pt. Annotacye historyczne o początku, dawności, zacności, heroicznego i wielce sławnego (...) Orderu (...), wydanym w Warszawie w 1730 r., równocześnie z edycją niemiecką, która ukazała się w Kolonii.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem