Portalupi Antoni Maria (1713-1791), teatyn, pedagog. Wszechstronne wykształcenie uzyskał w ojczystych Włoszech, a do Polski przybył w r. 1740 jako nauczyciel warszawskiego Kolegium Teatynów. Wpłynął na podniesienie poziomu nauki w tej szkole, włączył naukę fizyki i „kunsztów”. Był zwolennikiem kartezjanizmu i filozofii Chrystiana Wolffa. Sam tłumaczył z włoskiego na łacinę sztuki Pietra Metastasia, które wystawiano potem w szkolnym teatrze. Choć łasuch (stąd przydomek Czokolada) i kobieciarz, cieszył się poważaniem i uznaniem z uwagi na inteligencję, wiedzę i zaangażowanie.
Został kapelanem nadwornym króla Augusta III, brał udział w różnych przedsięwzięciach inicjowanych przez Załuskich, np. konkursach literackich (jako juror). Ok. r. 1750 został superiorem teatynów polskich i był nim ćwierć wieku. Towarzyszył we włoskiej podróży młodemu Michałowi Poniatowskiemu. Popierał elekcję teatyńskiego wychowanka, Stanisława Augusta Poniatowskiego i szybko znalazł się w bliskim otoczeniu nowego władcy, był stałym uczestnikiem „obiadów czwartkowych”, a od 1774 królewskim spowiednikiem.
Pomimo jego wysiłków kolegium teatynów upadło z powodów finansowych. Po sprzedaży kolegium w r. 1785, Portalupiemu i dwóm innym teatynom pozwolono zamieszkać w budynku dawnego konwiktu przy Długiej w Warszawie. Tam Portalupi zmarł. Do końca nie nauczył się dobrze polskiego, porozumiewał się w Polsce głównie po francusku.
