Powrót złotego wieku
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Powrót złotego wieku Magdalena Górska
Słońce i tarcze na elewacji pałacu wilanowskiego.jpg

Leżąca na postumencie z motywem Bliźniąt kula ozdobiona reliefowo czterema gwiazdami i półksiężycem ma analogie w ikonografii poświęconej tematyce apoteozy i renovatio. W dekoracji Wilanowa wątku dynastycznego, czyli zamiaru osadzenia na tronie królewicza Jakuba, upatrywano m.in. w nawiązaniach do IV eklogi, łączącej z wiekiem złotym narodziny dziecka przeznaczonego do sprawowania doskonałych rządów, oraz w motywie dwóch herbowych Janin na fasadzie. Wergiliański motyw tarcz zesłanych z nieba (Aen. VIII.664) miał podkreślać rolę dwóch (Jana III i jego syna Jakuba) w tworzeniu nowego Rzymu. Porównywalnie – Heweliuszowy (Firmamentum Sobiescianum, 1690) opis Scutum Sobiescianum (liczba i układ gwiazd na kuli nie odzwierciedla konstelacji Tarczy Sobieskiego, złożonej z siedmiu gwiazd) zawierał pochwałę nie tylko Jana III, lecz całej rodziny Sobieskich. Putta przedstawione na postumencie Wenus Uranii mogłyby aluzyjnie przypominać bliźnięta kapitolińskie – naczelny symbol vetus urbs. Wenus była matką Eneasza, zaś Mars – ojcem Romulusa, nazywanego „Marsem Rzymian”. Eneida (I, 259, 273-274) informowała o apoteozie Eneasza, ale i o „kapłance-królowej”, która „poczętych z Marsa dwoje bliźniątek wychowa”.

W środowiskach naukowych czasów Sobieskiego dyskutowano zaproponowaną przez Juliusa Schillera w atlasie Coelum stellatum christianum (1627) zmianę mitologicznych nazw ciał niebieskich na chrześcijańskie, m.in. odmianę Bliźniąt w Apostoła Jakuba Starszego. Wątek sukcesyjny wpisany w kompozycję na postumencie zdaje się także potwierdzać przedstawiona poniżej putt postać geniusza śmierci. Tuż po zachodzie pierwszej gwiazdy Bliźniąt, wschodziła druga. Kompozycja gwiazd i księżyca na kuli ma zbliżone odniesienia symboliczne. Kult Oktawiana Augusta dla Venus Genetrix (Wenus Rodzicielki) i Marsa Ultora (Marsa Mściciela) dotyczył przede wszystkim antenatów rodu. Władca kontynuował politykę religijną Juliusza Cezara, czciciela Venus Victrix i Aeneadum genetrix. Na monetach odnoszących się do apoteozy tego władcy widniała głowa Słońca i otaczające księżyc gwiazdy, symbol magnus annus (wielkiego roku).

Cyceron w O naturze bogów opisywał ustalone przez matematyków pojęcie wielkiego roku, do którego nawiązano w dekoracji wilanowskiego zegara słonecznego. Magnus annus „kończy się wtedy, gdy słońce, księżyc i pięć gwiazd błędnych po przebyciu swych dróg znajdą się względem siebie w tym samym położeniu, w jakim pozostawały na początku”. Owa redintegratio rerum (odnowienie świata) czy restitutio (przywrócenie) dotyczyły powrotu wieku złotego i jego sprawiedliwości, symbolizowanej przez Astreę. Oznaczający nastanie saturnicznych rządów powrót gwiazd miał nastąpić w znaku Raka. Tłumaczy to dodatkowy wzór kompozycyjny kobiecej statui: personifikacja przesilenia letniego, z którym to przełomowym momentem roku słonecznego Afrodyta Urania kojarzona była w pismach greckich. Według przekazu Iconologii figura odwracała się, ilustrując astronomiczne cofanie się słońca po dotarciu do punktu Raka. Personifikacja oznaczała nadejście lata, najdłuższy dzień i najkrótszą noc, a więc i najmniejszy wpływ księżyca.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem