Prace konserwatorskie w ramach projektu „www.muzeach” w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Podczas projektu „www.muzeach” w latach 2019–2021 w Pracowni Sekcji Konserwacji Działu Zbiorów Muzeum POLIN zostało zakonserwowanych i przygotowanych do digitalizacji ponad 3000 obiektów. Działania konserwatorskie były prowadzone przede wszystkim na miejscu – w pracowni specjalizującej się w konserwacji obiektów na podłożach papierowych.
Ze względu na specyfikację niektórych obiektów, prace przygotowawcze odbywały się również poza placówką. W tym celu nawiązano współpracę z konserwatorami innych specjalizacji jak konserwacja metalu, tkaniny, malarstwa oraz rzeźby polichromowanej. Zaangażowanie i obecność muzealnych konserwatorek była również niezbędna przy innych działaniach związanych z digitalizacją. Specjalistki udzielały pomocy i konsultacji przy wybranych obiektach dotyczących m.in. ich bezpiecznego pakowania, przenoszenia, ustawiania. W przypadku obiektów stacjonarnych niezbędna była koordynacja działań, by prawidłowo zabezpieczyć przestrzeń i poinstruować osoby działające w bezpośrednim kontakcie z obiektami.
Na co dzień konserwatorki współpracują również z opiekunami kolekcji, pomagając w identyfikacji technik i tworzyw, z jakich wykonane są obiekty. Pozwala to dokładniej opracowywać zbiory, jak również w odpowiedni sposób zabezpieczyć i przygotować obiekty do udostępniania. Współpraca na etapie procesu digitalizacji sprzyja również lepszej rejestracji wizualnego stanu zachowania w formie cyfrowej, potrzebnej do celów konserwatorskich.
Nie sposób opisać wszystkich prac konserwatorskich przy projekcie „www.muzeach”, dlatego prezentujemy trzy wybrane dzieła.
Album Fotograficzny
Numer inwentarzowy: MPOLIN-A.14.1.1
Zakonserwowany album pochodzi z pierwszej połowy XX wieku i został wykonany przez Feliksa Matuszelańskiego, szwenkiera pracującego dla wytwórni Leo-Film. Album wypełniają zdjęcia z produkcji „Czerwonego błazna” opartego na powieści Aleksandra Błażejowskiego. Film powstał w 1926 roku (w tym samym roku Maria Hirszbein wykupiła udziały wytwórni Leo Film). Nie licząc zdjęć z tego albumu, zachowało się tylko jedynie kilkanaście fotosów z planu. Część z nich przedstawia członków ekipy filmowej, w tym aktorów: Norę Ney, Adolfa Dymszę oraz Eugeniusza Bodo („Czerwony błazen” to jego drugi znaczący film).
Obraz zajmuje o tyle ważne miejsce w historii polskiego filmu, że uznano go za jedną z najbardziej udanych opowieści w stylu amerykańskim na naszym rynku kinowym. Wyreżyserował go jeden z najciekawszych polskich autorów przedwojennych: Henryk Szaro (właściwie Henoch Szapiro), który tworzył kino popularne na przemian z produkcjami o wyższych ambicjach artystycznych.
Album fotograficzny składa się z 30 kart, na które przyklejono 61 fotografii. Był bardzo zabrudzony, co widać na okładkach, pierwszych kartach i fotografiach. Ponadto widoczne były ślady po owadach na tekturach okładki oraz na niektórych fotografiach.
Ze względu na zły stan zachowania kart albumu (zacieki, zabrudzenia) podczas prac konserwatorskich zdecydowaliśmy się na odłączenie bloku albumu od okładek na czas prac. W celu dokładnego oczyszczenia zdemontowaliśmy również fotografie z kart albumu. Następnie każdą fotografię oczyściliśmy mechanicznie przy użyciu specjalistycznych narzędzi oraz okładów rozpuszczających produkty zdegradowanego papieru i warstwy klejącej od odwrocia. Fotografie zostały wykonane w technice żelatynowo-srebrowej wrażliwej na działanie wody. Z tego powodu podjęliśmy decyzję o oczyszczaniu lica fotografii mieszaniną wody z alkoholem etylowym. Do oczyszczania wykorzystaliśmy mieszaniny o dwóch różnych stężeniach alkoholu. Okładki wraz z płótnem okładzinowym oraz karty bloku albumu poddaliśmy zabiegom wodnym ze wspomaganiem środków powierzchniowo czynnych w celu usunięcia zabrudzeń i zacieków.
Płótno znajdujące się na okładkach zachowało się w złym stanie. Miało bardzo dużo przetarć i dziur. Zdecydowaliśmy się zdublować je, czyli nakleić na gruby papier japoński. Zabieg ten miał na celu wzmocnienie struktury płótna oraz uzupełnienie ubytków. Tak przygotowane płótno wróciło na oryginalne okładki. Cały blok albumu został ponownie zmontowany, a fotografie – umieszczone w narożnikach fotograficznych ułatwiających wyjęcie fotografii np. na wystawę. Prace konserwatorskie wykonała Marta Stawińska z Sekcji Konserwacji Działu Zbiorów.
Rysunek autorstwa Ryszarda Moszkowskiego „Le souci”
Numer inwentarzowy: MPOLIN-M872
Niewiele wiadomo o autorze rysunku – rzeźbiarzu i architekcie Ryszardzie Moszkowskim (1906–1945). Artysta urodził się i przez wiele lat mieszkał w Belgii, potem żył we Francji. Do Polski wrócił w 1937 roku. W 2021 roku siostrzeniec artysty odnalazł rysunek w przedwojennym czasopiśmie zachowanym w archiwum rodziny Moszkowskich. Stworzony w Paryżu szkic kobiety, mężczyzny i dziecka zatytułowany jest „Le souci” [Frasunek].
Obiekt w momencie przekazania do zbiorów nie nadawał się do ekspozycji ze względu na liczne zagięcia, deformacje i zabrudzenia. Rysunek uległ także dezintegracji – przedarciu na dwie części wzdłuż dłuższej krawędzi.
Przed przystąpieniem do prac konieczne było rozprostowanie zagięć z użyciem narzędzi introligatorskich. Cienki i delikatny papier był podatny na kolejne uszkodzenia mechaniczne, dlatego zabieg ten wymagał bardzo dużej ostrożności. Przez mocne zabrudzenia na powierzchni niemożliwa była praca w warunkach o podwyższonej wilgotności powietrza, tak aby papier stał się nieco bardziej elastyczny. Podczas prostowania podłoża papierowego zauważyliśmy brakujący jego fragment – podłużny pas po lewej stronie (zawierający część kompozycji) oraz niewielki ubytek przy prawej krawędzi. Po rozłożeniu obiektu na płasko możliwe było jego oczyszczenie mechaniczne z zastosowaniem pędzli i specjalistycznych gumek. Po obustronnym oczyszczeniu podłoża przystąpiliśmy do zabiegów z wykorzystaniem wody. Ze względu na pozostałe zabrudzenia zaplanowaliśmy statyczną wodną kąpiel obiektu. Zabiegi te połączyliśmy z podniesieniem poziomu pH papieru. W etapie końcowym obiekt umieściliśmy w prasie hydraulicznej, aby całkowicie wysechł. Kolejnym krokiem było dopasowanie uzupełnień papieru do dużego ubytku. Dostępne papiery nie spełniły oczekiwań co do koloru, więc zdecydowaliśmy się na samodzielne wyczerpanie arkusza z dostępnych mas bawełniano-lnianych. Metodą prób i błędów udało się uzyskać oczekiwaną barwę zgodną z oryginałem. Do uzupełnienia ubytku wybraliśmy najcieńszy z wyczerpanych papierów, na który wkleiliśmy warstwę cienkiego papieru japońskiego. Uzyskaliśmy w ten sposób odpowiednią grubość, kolor oraz fakturę. Obecnie obiekt jest przechowywany w bezkwasowej teczce specjalnie wykonanej pod jego wymiar. Prace konserwatorskie wykonała Agnieszka Cyrulik z Sekcji Konserwacji Działu Zbiorów.
Kuczka
Numer inwentarzowy: MPOLIN-M1132
Kuczka została przekazana do zbiorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w 2008 roku jako dar od ówczesnych mieszkańców Domu Garbarza w Szydłowcu: Norberta Bekla oraz jego żony, Moniki Łukomskiej-Bekiel. Od momentu przekazania Kuczki z Szydłowca do MHŻP rozpoczął się proces ratowania obiektu oraz wielostopniowe prace konserwatorskie. W projekcie „www.muzeach” został zamknięty ostateczny ich etap, przygotowujących obiekt do finalnej digitalizacji 3D.
Głównym celem prac było usunięcie wtórnej warstwy bieli z tła dekoracyjnych płycin i ram paneli sufitowych oraz oczyszczenie i zabezpieczenie zachowanej oryginalnej warstwy malarskiej. Podklejone zostały również odspojenia oryginalnej malatury i zaprawy w zachowanych obszarach polichromii. Finalnie wykonano retusz scalający. Prace miały na celu ujednolicenie odbioru wnętrza kuczki oraz zniwelowanie dysonansu estetycznego (wrażenia obcych elementów). Projekt obejmował także opracowanie badawcze w zakresie historyczno-sztucznym oraz uporządkowanie chronologii i technologii zastosowanych materiałów wtórnych i pierwotnych. W dokumentacji powykonawczej zostały opracowane i zsumowane wszystkie rozproszone materiały. Prace wykonała dyplomowana konserwatorka malarstwa i rzeźby polichromowanej Grażyna Malcher. Obecnie Kuczka jest prezentowana na wystawie stałej Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Prace konserwatorskie ze strony POLIN koordynowała Erika Krzyczkowska-Roman we współpracy z Urszulą Świderską i Marcinem Burzymowskim z Państwowego Muzeum Etnograficznego.
Beneficjent: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Partnerzy: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Narodowe w Lublinie (dawniej Muzeum Lubelskie w Lublinie), Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum – Zamek w Łańcucie
Całkowity koszt projektu: 12 172 215,58 zł
Kwota dofinansowania: 9 247 929,94 zł
Polecane
Digitalizacja w praktyce – czym wyróżnia się fotografia dokumentacyjna
W projekcie „www.muzeach” korzystaliśmy z pięciu metod digitalizacji. Podstawową była fotografia dokumentacyjna. Co sprawia, że fotografia jest digitalizacją – wyjaśnia …
Konferencja podsumowująca projekt POPC „www.muzeach”
Dobiega końca projekt „www.muzeach”. Dzięki niemu już niedługo w serwisie wmuzeach.pl znajdziemy ponad 10 tysięcy obiektów ze zbiorów pięciu polskich …
O projekcie „www.muzeach”
Projekt „www.muzeach” jest działaniem na rzecz udostępniania cyfrowych zbiorów w jednym miejscu. – Dzielimy się wiedzą o dziedzictwie kulturowym w …
