© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Dzień Trzeci Maja Roku 1791

 Konstytucja 3 Maja, będąca tylko ogólnym zarysem ustroju państwa i wymagająca szczegółowego opisu zespołu władz centralnych, tylko pozornie była aprobowana przez cały naród. W rzeczywistości zaraz po uchwaleniu Ustawy Rządowej zaczęły się wichrzenia malkontentów i protesty posłów, uważających ją za zamach na prawdziwą wolność szlachecką i pogwałcenie uświęconych przez historię praw. Panicznie obawiano się absolutum dominium, toteż starano się po prostu Konstytucję obalić. Wrzało też wśród mieszczaństwa, a fala niezadowolenia przeniosła się z miast i miasteczek na wieś, mącąc do reszty w chłopskich umysłach. Obok tych zróżnicowanych form protestu posypały się również druki ulotne, broszury, oskarżenia i paszkwile. Wiele z nich wydano bezimiennie, drukowano je potajemnie i pośpiesznie; szczególnie szkodliwą okazała się tu – wydana jesienią 1791 r. – broszura posła kaliskiego Jana Suchorzewskiego, przedstawiająca w krzywym zwierciadle sesję 3 maja.

 Agresywni i kłamliwi adwersarze Konstytucji zachłystywali się nienawiścią, natomiast obrońcy tego aktu wybrali drogę rozwagi i godności, unikając zbędnych zadrażnień. Wykorzystali tu w pełni rolę prasy i książki, o czym świadczy – wydany z polecenia króla Stanisława Augusta, w drukarni Michała Grölla – dzieło sekretarza sejmu, Franciszka Siarczyńskiego pt. Dzień Trzeci Maia Roku 1791. Ten niewielki druczek w formacie octavo zaopatrzono w kartę tytułową, rytą i częściowo trawioną na miedzi przez Karola Michała Grölla (syna wspomnianego drukarza Michała) na podstawie własnego rysunku. Rycina, sygnowana C Groell inv. & fec., przedstawia nagą postać kobiecą, siedzącą na odłamku skalnym na tle piramidy z „cyfrą” królewską SAR. Kobieta trzyma w rękach połowę strzaskanego jarzma oraz cyrkiel, kierując swą uwagę ku napisowi QUA LATICE („ z jakiego źródła”). Kompozycję otacza wieniec, złożony z dwóch palmowych gałęzi, skrzyżowanych i związanych u dołu wstęgą. Symbolika ryciny jest przejrzysta. Młoda i piękna kobieta oznacza Wolność, a sięgająca gwiazd piramida oraz chwytający własny ogon wąż – zamykający w tak utworzonym obramieniu wspomniany królewski monogram, wyrażają sławę i nieśmiertelność. Wydaje się, iż rytownik całą zasługę powstania nowej Konstytucji przypisał królowi, eksponując na piramidzie jego monogram. Z opisaną kompozycją harmonizuje ozdobny krój liter w tytule druku i w adresie wydawniczym, wydobyty rylcem. Mająca dużo uroku akwaforta Grölla należy do najbardziej znanych sztychów polskich, poświęconych konstytucji majowej.