© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Józef Naronowicz-Naroński jako twórca nowoczesnej kartografii pruskiej

Jednym z ciekawszych polskich akcentów w rozwoju kartografii światowej była działalność Józefa Naronowicza-Narońskiego. Opracowane przez Narońskiego w II poł. XVII wieku mapy Prus Książęcych były ważnym etapem jeżeli chodzi o rozwój kartograficznego obrazu tych ziem. Stosunkowo duża skala i związana z nią znaczna szczegółowość, szeroki zakres treści oraz dokładność, sprawiły, że mapy te wyznaczyły nową jakość w kartografii Prus Książęcych.

Wiadomo, że Józef Naronowicz-Naroński pochodził z litewskiej rodziny szlacheckiej, trudno jednak wskazać dokładaną datę (najprawdopodobniej 1610 rok) i miejsce urodzenia. Najprawdopodobniej pobierał nauki w kalwińskim liceum w Kiejdanach oraz w Rakowie. W swojej późniejszej działalność jako geometra, kartograf i matematyk, dał dowód swoim uzdolnieniom i wysokim kwalifikacjom. Od 1639 aż do 1659 roku Naroński uczestniczył w wielu pracach pomiarowo-kartograficznych na terenie Rzeczpospolitej, m.in. w latach 1639-1640 był asystentem Guillauma le Vasseura de Beauplana, autora słynnych map Ukrainy. W owym czasie Naroński znany jako świetny praktyk, zasłynął również jako autor dwutomowego dzieła p.t.: „Księgi nauk matematycznych”, w którym zawarł wiedzę teoretyczną z zakresu miernictwa, w tym m.in. nowoczesnej jak na owe czasy triangulacji.

Na mocy uchwały sejmowej z 1658 roku, jako arianin Naroński musiał opuścić Rzeczpospolitą. W 1660 roku udał się do Królewca, gdzie został zatrudniony jako geometra Wielkiego Elektora Fryderyka Wilhelma I. Nad pomiarami Prus Książęcych pracował od 1660 roku aż do śmierci w 1678 roku. Łączna liczba map wykonanych przez niego w Prusach nie jest znana, jednak najprawdopodobniej sporządził ich ponad 40.

Zdecydowaną większość map Naroński opracował w skalach oscylujących wokół 1:100 000. Wielką ich zaletą była bogata treść, przedstawiona za pomocą ponad 30 znaków. Co ważne, w pracy Naroński borykał się z wieloma problemami, m.in. z trudnymi warunkami terenowymi oraz brakiem środków materialnych, wynikającym z nie otrzymywania honorarium za wykonane mapy. Ostatecznie Naroński nie dokończył swego dzieła – topograficznego zdjęcia całych Prus Książęcych. Nie mając całości materiału nie mógł również wykonać mapy generalnej całego kraju, której opracowania – według źródeł historycznych, miał się podjąć na początku swojej służby u Wielkiego Elektora.