Silva Rerum | 20.01.2023 22 stycznia 1863 roku Komitet Centralny Narodowy wydał Manifest ogłaszający powstanie i powołujący Tymczasowy Rząd Narodowy.
Trójdzielna tarcza z Orłem, Pogonią oraz św. Michałem Archaniołem została przyjęta jako wzór oficjalnej pieczęci powołanego w trakcie powstania Rządu Narodowego, symbolizując zjednoczone we wspólnej walce trzy prowincje dawnej Rzeczpospolitej. Motyw stosowany był nie tylko na pieczęciach. Odnajdujemy go na wielu materialnych świadectwach, które przypominają wydarzenia 1863 roku, powstałych w trakcie trwania powstania (1863-1864), oraz po jego upadku: chorągwiach powstańczych, biżuterii patriotycznej, różnego typu wydrukach, medalach, tablicach pamiątkowych oraz - fotografiach. Na wilanowskiej odbitce oficjalny herb uzupełnia wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, której kult wzrastał w okresach szczególnie trudnych dla narodu polskiego. Pod kompozycją figuruje podpis identyfikujący zakład fotografa Alfreda Sobaux, który był aktywny w Paryżu, w latach 60. XIX wieku.
W jednym z numerów francuskiego czasopisma „Le Monde Illustré” z dnia 28 marca 1863 roku, opublikowane zostały teksty relacjonujące aktualne wydarzenia toczące się na terenie Królestwa Polskiego i na ziemiach zabranych. Jeden z tekstów zatytułowany „Drapeau envoyé à l’armée polonaise par la Comité national de la Pologne” opatrzony jest ilustracją ukazującą herb powstania, z objaśnieniem jego ikonografii*.
Jak podaje podpis pod samą ilustracją, chorągiew przygotowana została wg projektu ks. Aleksandra Jełowickiego (1804-1877), powstańca listopadowego, emigranta, działacza społecznego i wydawcy, a namalowana przez Stanisława Zaleskiego, co potwierdza odręczny podpis umieszczony na rewersie zachowanej w zbiorach wilanowskich fotografii. Ksiądz Jełowicki był wielkim orędownikiem kultu maryjnego i jego propagatorem wśród rodaków żyjących na emigracji.
Publikacja w popularnym tygodniku przyczyniła się do upowszechnienia motywu pośród czytelników nad Sekwaną, a wraz z tym – powstania kolejnych reprodukcji, m.in. fotografii z atelier Sobaux. Uważna obserwacja obiektu wilanowskiego oraz kompozycji drukowanej w „Le Monde Illustré” pozwala dostrzec wyraźne podobieństwa obu ujęć, co wskazuje na ich wspólne źródło.
To nie jedyna pamiątka przywołująca Powstanie Styczniowe w zbiorach Muzeum wilanowskiego. Pozostałe obiekty to również fotografie, ale portretowe, ukazujące uczestników walk o wolność: Romana Żulińskiego (Zakład Fotograficzny Maksymiliana Fajansa), Witolda Turno (Zakład Fotograficzny Augusta & Friedricha Zeuschnera) oraz dyktatora powstania – Romualda Traugutta.
*(A droite, l’aigle blanc, arme antique de Pologne; a gauche, un cavalier armé, arme antique de la Lithuanie; au bas, l’archeange Saint-Michel, arme principale de la Ruthenie et en même temps du palatinat de Kiew. Les trois armes se trouvent sur un même écusson de couleur rouleur rouge, amaranthe, divisées par trois raies blanches, symbole d’unité et de la trinité de la Pologne, portant la dénomination de la Couronne, de la Lithuanie et de la Ruthénie qui se compose des dfférentes provinces du peuple ruthen et qui porte différents dénominations de Russie, blanche, rouge et autres.)
