W 2022 roku Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie realizowało projekt „Muzeum otwarte” którego celem była integracja i włączanie uchodźców z Ukrainy w społeczeństwo polskie, finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Projekt zapewnił realne wsparcie edukacyjne, społeczne i zawodowe osobom z Ukrainy poszukującym w naszym kraju schronienia w wyniku wojny. Muzeum, dzięki przyznanej dotacji podmiotowej, aktywnie włączyło się w działania mające na celu integrację, aktywizację społeczną i zawodową uchodźców.
W ramach projektu „Muzeum otwarte” zrealizowane zostały dotychczas następujące działania:
- Zajęcia i warsztaty edukacyjne w pałacu i na terenie parku w Wilanowie;
- Szkolenia ECHOCAST dla polskich muzealników pracujących z osobami z różnych kultur;
- Program zajęć muzeoterapeutycznych;
- Zatrudnienie na umowy cywilno-prawne współpracowników ukraińskich;
- Remont bieżący przenośnej zabudowy biurowej w celu adaptacji do nowych funkcji edukacyjnych.
Uchodźcy z Ukrainy uczestniczyli w ponad 130 zajęciach i warsztatach przygotowanych dla gości indywidualnych, przede wszystkim dla rodzin z dziećmi. Głównymi czynnikami kształtującymi nasze myślenie o tej ofercie była jej inkluzywność, dostępność oraz czerpanie z zasobów kulturowych i przyrodniczych założenia pałacowo-parkowego w Wilanowie. W trakcie spotkań przybliżaliśmy naszej publiczności polską i europejską kulturę, poszukując elementów wspólnych, łączących dziedzictwo kulturowe naszych dwóch krajów. Stosowaliśmy uniwersalny i ponadnarodowy język sztuki i ekspresji twórczej, co znalazło swoje odzwierciedlenie m.in. w zajęciach „Malowane opowieści” – cyklu artystycznych warsztatów ilustratorskich inspirowanych wybranymi obiektami z kolekcji wilanowskiej. Zależało nam również na budowaniu atmosfery spokoju i wyciszenia, która sprzyja zanurzeniu się w proces odkrywania dziedzictwa i pomaga redukować stres i napięcie. Służyły temu letnie aktywności organizowane w przestrzeni parkowo-ogrodowej , m.in. zajęcia „Kajakowe podróże” podczas których zabraliśmy naszych gości na wycieczkę kajakową i wspólnie poznawaliśmy ptactwo wodne zamieszkujące okolice Jeziora Wilanowskiego.
W cyklu spotkań i warsztatów rodzinnych znalazł się również zorganizowany przez nas turnus półkolonii, dedykowany dzieciom z ukraińskich rodzin. Tygodniowe zajęcia pozwoliły najmłodszym rozwinąć zainteresowania, budować nowe relacje i chociaż na chwilę oderwać się od trudnych doświadczeń wojennych. Wspólne posiłki przygotowywane samodzielnie przez uczestników, zajęcia taneczne, kaligraficzne oraz swobodna zabawa w uroczych zakątkach ogrodów wpłynęły bardzo pozytywnie na samopoczucie i dobrostan uczestników.
Bardzo potrzebnym aspektem realizacji projektu okazało się wsparcie lekcji muzealnych realizowanych dla zorganizowanych grup szkolnych. W niemalże każdej odwiedzającej nas grupie obecne były dzieci z Ukrainy. Niestety, ich poziom kompetencji językowych nie był wystarczający, aby w pełni móc korzystać z prowadzonych przez nas aktywności. Dzięki projektowi „Muzeum otwarte” każda taka grupa szkolna mogła liczyć na zapewnione przez muzeum wsparcie językowe, co wpłynęło pozytywnie na komfort zwiedzania uczestników zajęć i budowało poczucie własnej wartości. Z możliwości tej skorzystało prawie 450 grup szkolnych!
Niezwykle ważne doświadczenie, zarówno dla instytucji, jak i dla odbiorców, stanowiły zajęcia muzeoterapeutyczne. Realizowane regularnie przez 6 tygodni spotkania skupiały się na radzeniu sobie z emocjami i ze stresem. Wspierana przez terapeutę grupa odkrywała piękno i terapeutyczną moc zabytkowych obiektów w historycznych przestrzeniach. Wyzwolone pokłady emocji i wrażeń przekładały się na proces twórczy, w wyniku którego powstawały wyjątkowe prace artystyczne. Zajęcia te były również niezwykle wartościowe dla naszej instytucji – chcielibyśmy kontynuować eksplorowanie potencjału muzeum w kontekście terapeutycznym. Również nasi odbiorcy potwierdzają słuszność obranej przez nas drogi – aż 90% z nich ponownie wzięłoby udział w warsztatach muzeoterapeutycznych i uznają je za wartościowe i potrzebne.
Pracownicy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w szybkim tempie musieli przygotować się do wyzwań stojących przed nimi w obliczu zmian wywołanych kryzysem wojennym – przede wszystkim w kontekście obsługi dużej liczby ukraińskich gości. Wsparciem dla osób obsługujących publiczność muzealną stał się nowy moduł programu szkoleniowego ECHOCAST. ECHOCAST (European Cultural Heritage Organizations Customer Awareness Staff Training) to program i materiały szkoleniowe wypracowane w wyniku międzynarodowego projektu, w którym uczestniczyły instytucje kultury i ośrodki uniwersyteckie z różnych krajów europejskich. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie od 2014 r. aktualizuje, modyfikuje i rozwija owe materiały. Prowadzi również szkolenia trenerskie, organizuje egzaminy i wydaje certyfikaty. Program i materiały szkoleniowe służą podnoszeniu kwalifikacji zawodowych pracowników, którzy mają bezpośredni kontakt z odwiedzającymi. Do tej pory dostępnych było pięć modułów tematycznych: „Doskonała obsługa klienta instytucji kultury”, „Różne potrzeby zwiedzających”, „Rozwiązywanie trudnych sytuacji”, „Współpraca – klucz do rozwoju instytucji kultury” oraz „Angażując publiczność”. W ramach programu „Muzeum Otwarte” opracowano nowy moduł tematyczny pt. „Otwarte muzeum”. Umożliwia on trenowanie kompetencji międzykulturowych, mających wpływ m.in. na efektywną komunikację oraz budowanie postawy opartej na szacunku i zrozumieniu. W tym roku zrealizowaliśmy już pierwsze pilotażowe szkolenie, przygotowane dla trenerów z innych instytucji kultury: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Muzeum Narodowego w Warszawie, POLIN czy Muzeum Warszawy. W przyszłym roku będziemy kontynuować szkolenie pracowników z naszej instytucji.
Więcej o programie ECHOCAST można przeczytać tutaj: https://www.wilanow-palac.pl/echocast.html
W celu dostosowania prowadzonych dotychczas aktywności do nowej sytuacji, na umowy cywilno-prawne zatrudniono dodatkowych pracowników pochodzenia ukraińskiego. Ich głównym zadaniem było opiniowanie i wsparcie opracowywania programów edukacyjno-kulturalnych z uwzględnieniem potrzeb gości z Ukrainy. Wyjątkowe zaangażowanie i wkład merytoryczny ukraińskich współpracowników przyczynił się do poszerzenia oferty Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie o nowe zagadnienia tematyczne (np. tradycyjne ukraińskie ozdoby świąteczne, ukraińskie tradycje kulinarne). Ułatwił również proces ich aklimatyzacji w nowym środowisku zawodowym i stymulował postawy na rzecz aktywnego kształtowania działań kulturalnych muzeum.
Pragniemy kontynuować działania związane z otwieraniem muzealnej oferty kulturalnej na potrzeby uchodźców i jednocześnie uwzględniać ich perspektywę, potrzeby oraz wyjątkowy wkład kompetencji społeczno-kulturowych, jaki mogą zaoferować polskiemu społeczeństwu. W tym celu Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie z sukcesem wnioskowało o środki na kontynuację projektu „Muzeum Otwarte”. Planowane działania pogrupowane zostały w trzy główne zakresy:
- Rozwój i świadome budowanie międzykulturowej społeczności skupionej wokół wspólnych celów, potrzeb i wartości
W ramach tego działania planujemy zbudować wokół Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie międzykulturową społeczność, na potrzeby której zostanie oddana wyremontowana w ubiegłej edycji projektu przestrzeń. Będzie to miejsce realizacji oddolnych inicjatyw i działań inspirowanych przez osoby z Ukrainy, miejsce spotkań i twórczego spędzania wolnego czasu, służące również potrzebom tejże społeczności. Program układany będzie we współpracy z odbiorcami. Naszym celem jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której uczestnicy będą skłonni do samoorganizacji i podejmowania własnych działań na rzecz innych uczestników. To miejsce wymiany wrażeń, doświadczeń i emocji – spotkań wokół wspólnych potrzeb bycia blisko innych osób, wsparcia i tworzenia. Działalność oparta będzie na muzealnym dziedzictwie kulturowym, jednak zakładamy tam większą swobodę i otwartość na interpretację tego dziedzictwa. Rozwijana tam animacja kulturalna ma w zasadniczy sposób różnić się od programów edukacyjnych dotychczas proponowanych, między innymi dzięki otwartości na pomysły i potrzeby innych oraz włączania odbiorców w tworzenie opowieści i narracji o dziedzictwie kulturowym we współczesności.
W ramach tego zadania, oprócz budowania społeczności lokalnej, chcemy zaproponować program rezydencjalny dla twórców, artystów, animatorów, edukatorów i muzealników ukraińskich oraz międzykulturowy program wolontariacki.
- Warsztaty i zajęcia edukacyjne w pałacu i w ogrodach
W dużej mierze będzie to kontynuacja działań podejmowanych w roku 2022. Oprócz przetestowanych i sprawdzonych formatów włączających spotkań edukacyjnych (jak np. „Kajakiem po jeziorze” czy cykl warsztatów bożonarodzeniowych), chcemy zaproponować nowe formy uczestnictwa.
- Szkolenia ECHOCAST z modułu „Otwarte muzeum”
Planujemy realizację dwóch szkoleń ECHOCAST z modułu „Otwarte muzeum” dla muzealników z całej Polski.
Warto również podkreślić, że w realizację i współtworzenie przedsięwzięć z programu „Otwarte muzeum” bezpośrednio zaangażowane są osoby z Ukrainy, którym oferujemy zatrudnienie na podstawie umów cywilno-prawnych.
