© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Kolekcja   Kolekcja

Portret królowej Marii Kazimiery z dziećmi

  • Malarstwo
  • Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski
  • ok.1684 r.
  • Olej, płótno
  • 215 x 142 cm
  • Wil.1950

Jeden z piękniejszych, alegorycznych portretów barokowych, przedstawiający Marię Kazimierę (1641-1716, królowa od 1674) jako matkę bogów Geę–Reę, założycielkę królewskiej dynastii Sobieskich. Obok królowej matki występują jej dzieci: Jakub Ludwik (1667-1737), Aleksander Benedykt (1677-1714), Konstanty Władysław (1680- 1726), Teresa Kunegunda (1676-1730) i Jan (1682-1685). Na związek królowej z boginią macierzyństwa, życia i płodności wskazuje ukazanie jej w stroju antycznym, z niemowlęciem przy piersi i w otoczeniu swoich dzieci. Orzeł towarzyszący zwykle bogini Rei znajduje się w centrum kompozycji i obejmuje swoimi skrzydłami pierworodnego syna Jakuba w purpurowej szacie, jako następcę tronu, oraz jego matkę, Marię Kazimierę. Jan III Sobieski uczestniczy w tej scenie w formie widocznego w głębi popiersia rzeźbiarskiego z głową w wieńcu laurowym, z atrybutami sławy i zwycięstwa.  Dwaj synowie Jana III, Aleksander Benedykt i Konstanty Władysław, w antykizujących szatach dosiadają lwa, który jest symbolem przynależności do rodu królewskiego i zapowiedzią ich mężnych czynów w przyszłości. Córka Teresa Kunegunda siedzi na delfinie, trzymając na kolanach muszlę z perłą, a jej włosy również są ozdobione perłami. Ma to oznaczać jej predestynację do tronu i łagodność usposobienia. Najmłodszy syn Jaś śpi na kolanach matki.

J. Bołoz-Antoniewicz już 1971 r. jako pierwszy odczytał charakter mitologizujący tego portretu (Dziecko w sztuce, cz. III: „Czas” nr 352 z 2 maja 1917 r.). Interpretacją ikonologiczną i dokładniejszym opracowaniem zajął się i przedstawił w swych pracach M. Karpowicz. Atrybucja obrazu podlegała zmianom. Przypisywano go Marcinowi Altomonte, J.E. Szymonowiczowi-Siemiginowskiemu lub innemu artyście działającemu na dworze króla. Po szczegółowych badaniach M. Karpowicz przypisał portret J.E. Szymonowiczowi-Siemiginowskiemu (ok. 1660-1711). Wydaje się to słuszne, gdyz malarz był stypendystą króla w czasie studiów w Akademii św. Łukasza w Rzymie. W swej twórczości łączył zdobytą wiedzę akademicką klasycyzującego baroku z elementami rodzimymi.

W Bawarskich Państwowych Zbiorach Malarstwa w Monachium znajduje się zmniejszona wersja tego portretu (129 x 97,5 cm) przypisywana Claude’owi Callot (ok. 1620-1686), która powstała po 1685 r., a więc po śmierci małego Jasia, który przedstawiony został na obrazie ze skrzydełkami aniołka. Rysunek wykonany na podstawie tego portretu przez St. Wyspiańskiego w szkicowniku z lat 1883-1884 jest własnością Muzeum Narodowego w Krakowie.

Teresa Pocheć-Perkowska