© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
   |   14.03.2022

Projekt „www.muzeach” z punktu widzenia konserwatorów dzieł sztuki w Muzeum Narodowym w Lublinie


Tworzenie wspólnej strony udostępniającej zasoby cyfrowe pięciu muzeów biorących udział w projekcie „www.muzeach” było zadaniem złożonym i interdyscyplinarnym. W realizację projektu zaangażowani byli różnego rodzaju specjaliści: historycy sztuki, fotografowie, informatycy, edukatorzy… i oczywiście konserwatorzy, bez których przechowywane w magazynach muzealnych obiekty nie mogłyby trafić do internetowego katalogu. 

W Muzeum Narodowym w Lublinie w projekcie uczestniczyły trzy pracownie konserwacji: malarstwa, papieru i metalu. Konserwatorzy pełnili nadzór nad całym procesem digitalizacji dzieł sztuki – już od pierwszych kroków, czyli przemieszczania obiektu z galerii czy magazynu sztuki. Wszelkie prace związane z digitalizacją miały początek właśnie w pracowni konserwatorskiej.

Pierwszą czynnością, do której przystępowali konserwatorzy, było określenie stanu zachowania obiektu, wykonanie przeglądu konserwatorskiego, a następnie odkurzenie i oczyszczenie go z brudu powierzchniowego. Dopiero potem obiekt przekazywano dalej, do pracowni fotograficznej. Zdarzało się także, że obiekt wymagał szerszej konserwacji i bardziej złożonych prac, np. obraz, którego werniks mocno pociemniał, co znacząco zmieniało jego odbiór, poddano gruntownemu oczyszczeniu, a mocno pożółkłe prace na papierze poddane zostały kąpielom oczyszczająco-neutralizującym.

Przykładem jednego z zabytków, które wymagały znacznych prac konserwatorskich, była ikona „Chrystus Winna Latorośl” z 1709 r. Prawdopodobnie stanowiła ona pierwotnie frontową ściankę tabernakulum znajdującego się w drewnianej cerkwi. Przedstawienie zostało wykonane w technice temperowej na podłożu drewnianym oraz oprawione w renesansowy detal architektoniczny –  rzeźbiony, polichromowany z drobnymi elementami pozłotniczymi i srebrzonymi. Obiekt należy do zbiorów sztuki cerkiewnej Muzeum Narodowego w Lublinie i od lat 60. XIX w. był przechowywany i zabezpieczony w magazynie sztuki. Po przeszło 50 latach postanowiono przywrócić mu walory estetyczne i ekspozycyjne.

Prace konserwatorskie rozpoczęto od usunięcia zabezpieczeń na masę woskowo-żywiczną. Następnie oczyszczono obiekt z brudu nawarstwionego i utrwalonego w wyniku działania palących się świec w czasie cerkiewnych obrządków. Zabieg ten wykonano mechanicznie, za pomocą skalpela oraz odpowiednio przygotowanych mieszanek rozpuszczalników chemicznych. Miejsca podniesionych łusek warstwy malarskiej podklejono klejem. Miejsca ubytków zaprawy uzupełniono i odpowiednio opracowano kitem kredowo-klejowym. W miejscach ubytków i przetarć warstwy malarskiej wykonano retusze farbami wodnymi. Brakujące elementy snycerskie, pozłotnicze i srebrzone uzupełniono i zrekonstruowano. Na koniec powietrznię tabernakulum zabezpieczono werniksem. Folie złota i srebra strącanego na czerwonym pulmencie zabezpieczono roztworem Paraloidu B-72 i roztworem szelaku. Odwrocie podłoża drewnianego oczyszczono i założono barierę woskowo-żywiczną, której celem było zapewnienie stabilizacji obiektu na warunki temperaturowo-wilgotnościowe.

Po tak gruntownej konserwacji ikona była gotowa do procesu digitalizacji, a następnie do udostępnienia go szerszej publiczności – na stronie internetowej Muzeum Narodowego w Lublinie oraz na stronie wmuzeach.pl prezentującej w jednym miejscu zbiory pięciu muzeów biorących udział w projekcie. Po latach spędzonych w muzealnym magazynie „Chrystus Winna Latorośl” może cieszyć oko miłośników sztuki i hobbystów, a także służyć muzealnikom i naukowcom.


Beneficjent: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Partnerzy: Muzeum Historii Żydów Polskich POLINMuzeum Narodowe w Lublinie (dawniej Muzeum Lubelskie w Lublinie)Muzeum Narodowe w SzczecinieMuzeum – Zamek w Łańcucie
Całkowity koszt projektu: 12 172 215,58 zł
Kwota dofinansowania: 9 247 929,94 zł

POPC