© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   14.04.2011

Prywatne próby kodyfikacji prawa wykorzystywane w praktyce sądowej

Szlachecki ruch egzekucyjny dążył do skodyfikowania polskiego prawa. Starania egzekucjonistów rozbiły się jednak o sprzeciwy możnych i Kościoła, niechętnych zmianom prawa. Brak kompleksowego zbioru praw doprowadził jednak do powstania szeregu prac prawniczych, które były prywatnymi próbami kodyfikacji polskiego prawa. Prace te, pomimo nieoficjalnego charakteru, były pomocniczo wykorzystywane w orzecznictwie dawnej Polski.

Kompleksowego ujęcia prawa staropolskiego dokonał Jakub Przyłuski, który napisał „Leges seu statuta Ac privilegia Regni Poloniae” (1553). Jego dzieło, stanowiące podstawę do dalszych prac kodyfikacyjnych, było mieszaniną postulatów ruchu egzekucyjnego, polskich praw, ale poprzez układ widać w nim było wpływy prawa rzymskiego. Znalazło to odzwierciedlenie chociażby w przyjętej systematyce (personae, res, actiones). Drugim prawnikiem piszącym w podobnym duchu był Jan Herbut, który w 1570 roku wydał „Statuta Regni Poloniae” oraz kompendium prawa polskiego. Wśród innych prawników, którzy wydawali dzieła poświęcone prawom koronnym, a szczególnie konstytucjom, statutom i przywilejom, można wymienić Stanisława Sarnickiego „Statuta i metryka przywilejów koronnych” (1594), Jana Januszowskiego „Statuta, prawa y constitucie koronne łacińskie i polskie” (1600) .

Wśród siedemnastowiecznych prawników należy wymienić Tomasza Dreszera piszącego o procesie sądowym i systematyzującym wiedzę o ziemskim prawie prywatnym i karnym. Z kolei Mikołaj Zalaszowski i Gotfryd Lengnich zajmowali się prawem publicznym. Grzegorz Czaradzki i Jan Nixdorff pisali o prawie procesowym.