© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Radziejowski Michał

Radziejowski Michał (1645-1705) kardynał, arcybiskup gnieźnieński. Na jego dzieciństwie i wczesnej młodości zaciążyły z pewnością wydarzenia rozgrywające się wokół jego ojca Hieronima, infamisa i zdrajcy (zm. 1667). W r. 1652 prosił na sejmie o łaskę dla niego.

Uczył się w Paryżu, w Pradze, ukończył studia teologiczne w Rzymie, gdzie przyjął święcenia kapłańskie (1668). Karierę rozpoczął dzięki protekcji brata ciotecznego ojca, Jana Sobieskiego, pełnił m.in. funkcję kapelana hetmańskiego i pozostawał przy nim podczas bitwy pod Chocimiem. Objąwszy tron Jan III nadal popierał krewnego, przeforsował jego kandydaturę na biskupstwo warmińskie, sakrę biskupią Radziejowski przyjął w r. 1681. Mianowany podkanclerzym koronnym w r. 1685, tylko w drodze wyjątku mógł połączyć to ministerium z biskupstwem warmińskim.

Do ostrego rozdźwięku z królem doszło w r. 1686, gdy Radziejowski został nominowany kardynałem przez papieża Innocentego XI, a Jan III nie zechciał wręczyć mu kapelusza kardynalskiego. Jako kardynał, Radziejowski zajmowałby według protokołu miejsce przed królewiczami. Dla uniknięcia trudności protokolarnych król mianował go w r. 1688 arcybiskupem gnieźnieńskim. W r. 1689 w Rzymie wziął udział w konklawe.

Kardynał miał wielkie ambicje polityczne, piastując urząd prymasowski zamierzał odgrywać rolę niezależnej siły w Rzeczpospolitej, chciał też, by liczono się z nim na arenie międzynarodowej. Szczególnie uwidoczniło się to podczas bezkrólewia po śmierci Sobieskiego, kiedy na każdym kroku podkreślał swoją powagę jako interreksa. Początkowo popierał kandydaturę któregoś z młodych Sobieskich, jednak ostatecznie zaangażował się po stronie ks. Franciszka Contiego i proklamował go królem. W jego prymasowskim Łowiczu ukształtował się ośrodek opozycji wobec wybranego także na króla elektora saskiego Fryderyka Augusta. Chociaż w r. 1698 uznał jego panowanie, pozostawał w opozycji starając się nie dopuścić do wzmocnienia jego władzy. Sprzeciwiał się udziałowi Rzeczpospolitej w wojnie ze Szwecją, w l. 1701-1703 próbował pośredniczyć między Augustem II a królem Szwecji Karolem XII, jednak na początku 1704 r. zerwał z Sasem i na podstawie ogłoszonej przez konfederację warszawską detronizacji Augusta II ponownie został interreksem. Mimo, że był przeciwny elekcji Stanisława Leszczyńskiego musiał przysiąc mu wierność. Jesienią 1704 r. uciekł przed wojskami Augusta II do Gdańska.

Papież potępił działania Radziejowskiego, które wg Stolicy Apostolskiej ściągnęły do Rzeczpospolitej heretyków-Szwedów i zawiesił go w sprawowaniu urzędu arcybiskupa. Kardynał zmarł w Gdańsku, a pochowano go w kościele Św. Krzyża w Warszawie, którego był głównym fundatorem.