© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Tetera-Moszkowski Paweł Pantelejmon (zm. 1671)

Tetera-Moszkowski Paweł Pantelejmon (zm. 1671), pisarz wojska zaporoskiego, hetman kozacki. Pochodził z prawosławnej rodziny szlacheckiej z okolicy Owrucza. Od 1648 r. walczył w szeregach kozackich przeciw Rzeczypospolitej, w 1649 r. został pisarzem, a w 1653 pułkownikiem perejasławskim. Posłował do księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego (1649), uczestniczył w rokowaniach z Rosjanami w Perejasławiu jako mistrz ceremonii i jeden z głównych negocjatorów (1654), następnie jeździł do Moskwy, gdzie uzyskał zatwierdzenie tzw. „Artykułów Bohdana Chmielnickiego”. W 1655 r. brał udział w oblężeniu Lwowa, prowadząc rozmowy w sprawie wypłacenia przez miasto okupu. Po śmierci Chmielnickiego porzucił koncepcję przyłączenia Ukrainy do Moskwy; w 1658 r. uczestniczył w negocjacjach, poprzedzających zawarcie unii hadziackiej. W 1660 r. walczył przeciw Polakom w kampanii cudnowskiej; po klęsce pod Słobodyszczami porozumiał się z przyjaciółmi w obozie polskim, co umożliwiło ponowne zawarcie unii z Rzecząpospolitą. T.r. został pisarzem generalnym wojska zaporoskiego, stając się głównym reprezentantem interesów polskich w wojsku zaporoskim. Dzięki poparciu Rzeczypospolitej w styczniu 1663 r. został obrany hetmanem kozackim na Ukrainie prawobrzeżnej, otrzymał również starostwa czehryńskie i bracławskie. W 1663/4 r. na czele 14 pułków kozackich wziął udział w kampanii zadnieprzańskiej. Wspólnie z Janem Sobieskim spacyfikował południowe Zadnieprze, ale już w marcu 1664 r. powrócił na Ukrainę Prawobrzeżną, aby stłumić powstanie w rejonie Targowicy, wywołane z inspiracji Iwana Wyhowskiego. Po pokonaniu powstańców pod Białą Cerkwią doprowadził do stracenia Wyhowskiego, nie zdołał jednak opanować całego Prawobrzeża i w 1665 r. uciekł z Ukrainy ze skarbcem i insygniami hetmańskimi. Został oskarżony o zagarnięcie pieniędzy, przeznaczonych dla wojska zaporoskiego, ale zarówno specjalnie powołana komisja pod przewodnictwem Mikołaja Prażmowskiego, jak i sejm 1667 r. oczyścił go z zarzutów. Pod koniec życia wyjechał do Mołdawii i poddał się pod protekcję turecką. Zmarł wiosną 1671 r. w Adrianopolu.