© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   01.09.2021

Wota Sobieskich. Baldachim królewski Jana III Sobieskiego z klasztoru kapucynów w Krakowie (zaginiony)

Wygląd baldachimu nie jest w szczegółach znany, informuje o nim jedynie zapis w inwentarzu kościoła kapucynów z 1794 roku (zob. niżej): „baldachinum [sic!] maius cum fimbris aureis” (tłum.: baldachim dużych rozmiarów ze złotymi frędzlami). Obiekt powstał przed 1696 rokiem w Polsce (?).

Baldachim tronowy króla Jana III Sobieskiego, pierwotnie przechowywany w Wilanowie lub w Żółkwi (albo z Wilanowa przeniesiony do warszawskiego klasztoru kapucynów), w 1733 roku został ofiarowany do krakowskiego klasztoru kapucynów przez Jakuba Sobieskiego, który wraz z nim przekazał także królewski kabinet (zob. kabinet króla Jana III Sobieskiego z kościoła klasztornego kapucynów pw. Zwiastowania Najświętszej Panny Marii w Krakowie; por. Odsiecz Wiedeńska…, zob. Literatura, poz. kat. 128 na s. 146–147, notę opr. Anna Petrus – tu wzmiankowane są źródła do dziejów tego daru). W 1794 roku baldachim wymieniony został jako znajdujący się w kaplicy Loretańskiej (zob. Kraków, Archiwum Klasztoru Kapucynów, sygn. 37: Inventarium ecclesiae et conventus nos tri Capucinorum Cracoviensium […] Anno Domini 1794, s. 10, zapis cytowany wyżej). W 1844 roku baldachim w aktach klasztornych jest już wzmiankowany jako znajdujący się w bibliotece i będący w złym stanie (zob. Kraków, Archiwum Klasztoru Kapucynów, sygn. 39: Brulion Inwentarza sprzętów kościoła […] i innych rzeczy do klasztoru OO. Kapucynów należących, spisany we wrześniu 1839 r., s. 89 – zapis dodany pięć lat po sporządzeniu inwentarza: baldachim „jest w bibliotece bez użytku dziurawy. Taśmy wzięte do ornatów loretańskich a materia zbutwiała na nic się już nie przyda”). Nie wiadomo, kiedy baldachim został ostatecznie usunięty z klasztoru – może nastąpiło to dopiero na przełomie XIX i XX wieku?

Baldachim był wzmiankowany w literaturze przy okazji omawiania dziejów istniejącego do dziś kabinetu królewskiego, który pełnił dawniej funkcję nastawy ołtarzowej w kaplicy Loretańskiej.

Baldachim musiał być bardzo ważną pamiątka po królu Janie III Sobieskim, skoro jego syn, Jakub, przeznaczył go na tak znaczący dar. Trudno rozstrzygnąć, czy w klasztorze do kompletu z baldachimem znajdował się także zaplecek tronu. Nie wiadomo, czy tkanina zdobiąca baldachim (i ewentualny zaplecek), która została ofiarowana krakowskim kapucynom, miała coś wspólnego z tkaniną znajdująca się niegdyś w zbiorach Leona Wyczółkowskiego (w znacznej mierze gromadzonych w czasie pobytu artysty w Krakowie), w 1922 roku ofiarowaną do Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu, a obecnie zaginioną. Według zapisów w dokumentacji muzeum był to: „fragment makaty aksamitnej czerwonej ze śladami haftu aplikowanego, z cyframi i herbami Cyfry J.S.P.R. Joannes Sobieski Poloniae Rex. Tło tronu Jana Sabieskiego” (por. Teresa Michałowska-Barłóg, Tkaniny wschodnie z kolekcji Leona Wyczółkowskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu, w: Tkaniny orientalne w Polsce – gust czy tradycja?, red. Beata Biedrońska-Słotowa, seria Konferencje Polskiego Stowarzyszenia Sztuki Orientu, T. IV, Warszawa 2011, s. 35). Intrygujący jest również fakt, że w zbiorach Czartoryskich w Krakowie (obecnie w Muzeum Narodowym) zachował się haftowany lambrekin znad tronu króla (Odsiecz Wiedeńska…, zob. Literatura, vol. 1 – poz. kat. 142 na s. 155, notę opr. Zdzisław Żygulski, vol. 2 – il. 113). Chociaż wiadomo, że Władysław Czartoryski, właściciel kolekcji pod koniec XIX wieku, po przeniesieniu zbiorów z Paryża do Krakowa intensywnie uzupełniał je zakupami dzieł sztuki m.in. z miejscowych klasztorów, nie ma jednak wystarczających podstaw, aby identyfikować lambrekin ze zbiorów Czartoryskich z baldachimem (czy raczej jego częścią) od kapucynów: musiało zresztą istnieć przynajmniej kilka baldachimów Jana III.


Literatura:

Odsiecz Wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. Tło historyczne i materiały źródłowe, 1–2, Kraków 1990, vol. 1 – s. 146 (w nocie Anny Petrus).

O. Józef Marecki OFMCap., Najstarszy inwentarz klasztoru Kapucynów w Krakowie, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, 3, 1997, s. 102, 109.