Wota Sobieskich. Dwie płytki dekoracyjne z klasztoru paulinów na Jasnej Górze

Dwie niewielkie, płaskie, prostokątne płytki ze zbiorów jasnogórskich są wykonane z chalcedonu. Jedna z nich ma ścięte narożniki, druga – nieco mniejsza – ma jeden z krótszych boków zamknięty spłaszczonym łukiem w „ośli grzbiet”. Na powierzchni płytek widnieje gęsty motyw dekoracyjny z symetrycznie ukształtowanej sieci cienkich gałązek z małymi listkami oraz z kielichów kwiatowych przedstawionych w górnej projekcji: kwiatki są utworzone z blaszek, pośrodku których znajdują się otwory na kamienie (na większej płytce zachowane są cztery kamienie, na mniejszej nie zachował się żaden).

Pochodzenie ozdób nie zostało ustalone w oparciu o źródła pisane. Związek z darami składającymi się z broni orientalnej, ofiarowanymi – hipotetycznie – przez króla Jana III Sobieskiego, a głównie przez jego synów, wydaje się prawdopodobny.

Zabytek został opublikowany i krótko omówiony przez Jerzego T. Petrusa w katalogu wawelskiej wystawy jubileuszowej z 1983 roku.

Jest bardzo możliwe, że obie płytki stanowiły dekorację rękojeści lub oprawy paradnej szabli o tureckiej proweniencji – kształt i sposób dekorowania chalcedonu złotą inkrustacją są bardzo typowe dla tureckiej broni z XVII wieku (w grę wchodzi też np. tarcza paradna). Budzi to oczywiste skojarzenie z licznymi zabytkami orientalnego uzbrojenia zachowanymi na Jasnej Górze. Uwzględnienie płytek w krakowskiej ekspozycji jubileuszowej nadało im status prawdopodobnych pamiątek odsieczy wiedeńskiej i tym samym pamiątek po Sobieskich. W tym konkretnym przypadku zabieg taki wydaje się uzasadniony.

Literatura:

Odsiecz Wiedeńska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. Tło historyczne i materiały źródłowe, 1–2, Kraków 1990, vol. – 1 poz. kat. 588 na s. 311 (notę opr. Jerzy T. Petrus), vol. 2 – il. 373.

U tronu Królowej Polski. Jasna Góra w dziejach kultury i duchowości polskiej, Katalog wystawy pod kierunkiem Jana Golonki OSPPE, Przemysława Mrozowskiego, Jerzego Żmudzińskiego, Zamek Królewski w Warszawie, 15 grudnia 2006–11 marca 2007, Warszawa 2006, s. 174 (w obrębie noty opr. przez Jana Golonkę i Jerzego Żmudzińskiego).